Czym powinniśmy się kierować, prowadząc przewody w trasach? Przede wszystkimi względami bezpieczeństwa. Unikajmy gwałtownych zmian kierunków oraz zapewnijmy kablom stabilność zamocowania.

Priorytetem w projektowaniu i wykonywaniu tras kablowych jest zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa przewodom. Znaczenie mają – zdawałoby się – szczegóły. Nieostre, gładkie krawędzie korytek to podstawa. Liczy się również wytrzymałość konstrukcji trasy kablowej – musi być zapewniona maksymalna stabilność przy minimalnym ciężarze. Istotne jest też prawidłowe, pewne zamocowanie przewodów w trasie. W praktyce stosowane są bardzo proste, sprawdzone rozwiązania, przede wszystkim mocowanie kabli w poziomych trasach za pomocą opasek kablowych z tworzywa, a w pionowych – z wykorzystaniem obejm kabłąkowych stalowych, instalowanych do szczebli drabin.

Prowadzenie przewodów – co będzie potrzebne?

Oprócz opasek kablowych i obejm kabłąkowych wykorzystywane są także m.in. nowoczesne obejmy zbiorcze z tworzywa pozwalające na wygodną instalację wiązki przewodów. Obejmę można zamocować za pomocą osadzaka gazowego, gwoździ bądź kołków.
W celu uporządkowania kabli w trasie, np. dwóch, równolegle prowadzonych instalacji, stosowane są specjalne elementy, np. separatory lub przegrody – produkowane z tego samego materiału, co korytka kablowe. Przegroda dzieli przestrzennie kable oraz inne systemy i funkcje elektryczne. W kategoriach kompatybilności elektrycznej detal ten jest też stosowany do podziału różnych tras. Dla tego rodzaju instalacji zalecane jest tu również stosowanie pokryw.
Z kolei w celu bezpiecznego przeprowadzania przewodów, np. przy zmianie kierunku (pion – poziom) i wyprowadzania kabli z korytka stosuje się specjalne, gładko zakończone przepusty o danej wysokości i kształcie – prostokątnym lub okrągłym. Po wykonaniu otworu w dnie lub ściance bocznej korytka z jednej strony wsuwa się jedną część przepustu, drugą wsuwa się zaś z drugiej strony, dociskając obie części aż do połączenia. Otwór zostaje w ten sposób zabezpieczony, a jego ostre krawędzie nie stanowią zagrożenia dla izolacji przewodu. Oczywiście, przy korytkach drucianych lub pomostach kablowych nie ma konieczności wykonywania tego rodzaju przejść.
Zastosowanie znajdują też osłony krawędzi korytek z tworzywa sztucznego z wkładką stalową – do samodzielnego docinania. Nadają się do instalacji na blachy o grubości maksymalnie 2 mm.
Specjalne elementy wykorzystuje się np. w ochronie przeciwpożarowej trasy kablowej. Są to np. osłony uchwytów kablowych przymocowane do materiału podłoża, jak beton lub mur pełny, tworzące cieplną ochronę uchwytów. Pamiętajmy, że przewody powinny być zamocowane za pomocą uchwytów do każdej poprzeczki – należy wywiercić otwory w ścianie odpowiednio do rozstawu otworów w osłonie uchwytów i umieścić w nich kotwy. Następnie do nich zainstalować drążki gwintowane, po czym założyć osłonę uchwytów i poprzez podkładki lekko dociągnąć. Otoczenie kabli dokładnie zabezpieczamy wełną izolacyjną.

Odpowiedni projekt i prawidłowe wykonanie

Oczywiście, bezpieczne prowadzenie przewodów zapewni tylko i wyłącznie trasa prawidłowo zaprojektowana, wykonana i zainstalowana. Nie możemy więc zapomnieć o różnego rodzaju komponentach montażowych, jak wsporniki oraz wieszaki łączące koryta i drabiny kablowe ze oraz stropami, a dodatkowo też – obejmy, uchwyty, zaciski. Wedle norm poszczególne elementy do prowadzenia trasy kablowej, szczególnie uchwyty „muszą pomieścić kable lub wiązki kabli o podanych przez producenta lub odpowiedzialnego użytkownika średnicach, bez powodowania ich pękania, łamania lub przecierania się gwintu przez śruby” (DIN EN 61914). Poza tym należy kierować się wytycznymi związanymi z maksymalną obciążalnością tras – przy jej obliczaniu bierzemy pod uwagę m.in. ciężar komponentów montażowych, analizując dane z wykresów obciążeń udostępnianych przez producentów systemów. Jaką nośnością wyróżnia się dana trasa? To zależy od szerokości wspornika i długości wieszaka. Aby nie przeciążać któregoś z odcinków, należy tak umiejscowić środek ciężkości dla obciążenia kablami, aby znajdował się on możliwie blisko punktu mocowania wspornika. W podstawowych systemach znajdziemy przede wszystkim uniwersalne systemy mocowania – uchwyty stropowe o obciążeniu centralnym, uchwyty trapezowe do stosowania wraz z prętami gwintowanymi oraz uchwyty środkowe.

Ponadto największe bezpieczeństwo zapewniają trasy kablowe, w których zmiany kierunków i poziomów występują możliwie rzadko. Sposobem na zaginanie tras jest stosowanie różnego rodzaju kształtek, czyli kolanek, trójników i czwórników. Kształtki okazują się niezbędne w przypadku, gdy konieczne jest ominięcie jakiejś przeszkody, zmiany kierunku trasy prostopadle lub pod kątem 45°, przy obejściach pionowych, poziomych, łukach zewnętrznych i wewnętrznych. W tego rodzaju punktach, czyli przed każdą zmianą trasy, należy pamiętać o stosowaniu podpór. Z kolei przy zakrętach o dużym promieniu umieszczamy dodatkowy wspornik pośrodku łuku.

Ochrona przeciwpożarowa

Jednym z najważniejszych zagadnień związanych z bezpiecznym prowadzeniem przewodów w trasach jest zapewnienie wspomnianej już ochrony przeciwpożarowej. O ciągłości dostaw energii zadecyduje w tym przypadku zarówno jakość zastosowanych kabli oraz pozostałych elementów tras, jak i sposób prowadzenia systemu. Za obowiązującą producenci przyjmują tu niemiecką normę DIN 4102-12, określającą wymagania dla testów ogniowych kabli wraz z systemami prowadzenia o wspólnej klasyfikacji E30, E60 i E90, czyli o funkcji podtrzymania przez 30, 60 lub 90 minut. Nie zapominajmy, że podłoże nie może mieć niższej wytrzymałości ogniowej niż klasyfikacja przewodów. Ponadto podczas projektowania systemu musimy uwzględnić ewentualność wystąpienia danych zjawisk towarzyszących pożarowi, jak ugięcie stropu czy konstrukcji metalowych, uwalnianie gazów oraz wzrost rezystancji izolacji kabli. Trasy należy prowadzić w taki sposób, aby znajdujące się w pobliżu instalacje czy konstrukcje nie zagrażały podczas pożaru żywotności systemu. Tym samym instalatorzy powinni unikać, o ile jest to możliwe, prowadzenia tras przez dylatacje. Zaleca się również luźne układanie kabli oraz dobieranie o jeden rząd większej średnicy uchwytów pojedynczych niż rzeczywista średnica kabla. Wyjście trasy kablowej ze strefy zagrożonej pożarem wykonujemy za pomocą odpowiednich przepustów.

Materiały

Ogromną rolę w zagadnieniu bezpieczeństwa – tras kablowych i samych przewodów – odgrywają materiały, z których wyprodukowano korytka. Stosuje się m.in. niskowęglową stal nierdzewną. Elementy są konserwowane i poddawane pasywacji, niekiedy też na tym etapie wyposażane w tabliczki identyfikacyjne. Materiał charakteryzuje się odpornością na korozję związaną chociażby z procesem czyszczenia oraz oddziaływaniem czynników atmosferycznych, działanie wilgoci, roztworów soli, wysokie i niskie temperatury itd. Oprócz tego do produkcji wykorzystuje się austenityczną stal chromowo-niklową.
Stosowana jest również blacha ocynkowana z obróbką powierzchniową metodą Sendzimira, także w wariancie ocynkowania ogniowego, co zapewnia większą ochronę antykorozyjną w wyniku nadania grubszej warstwy cynku na powierzchni. Dodatkowo korytka mogą być lakierowane (lakiery epoksydowe lub poliestrowe) na całym obwodzie bądź tylko na zewnątrz.

Specyficzna branża

Bezpieczeństwo jest niezwykle istotną kwestią na rynkach specjalistycznych, m.in. w zakładach przetwórstwa żywności. Dotyczy to wszystkich elementów, jakie możemy spotkać w obiekcie, również instalacji elektrycznej i tras kablowych. Nawet najmniejsze zanieczyszczenie, niezależnie od źródła jego pochodzenia, może oznaczać straty dla przedsiębiorstwa oraz mieć szkodliwy wpływ na zdrowie konsumentów.
Odpowiedzią na wymagania specyficznego środowisko, jakim jest wnętrze zakładu produkcyjnego z branży spożywczej, są specjalne, zapewniające bezpieczeństwo procesu systemy. Struktura koryt kablowych powinna być gładka, forma otwarta, dodatkowo okrągłe powierzchnie drutów minimalizują ryzyko osiadania kurzu – zwłaszcza instalacja boczna, pionowa umożliwia znaczną redukcję osiadania kurzu. Istotne jest tu również zapewnienie przejrzystości oraz prawidłowe, czytelne rozmieszczenie kabli w trasach, zarówno poziomych, jak i pionowych, co ułatwia dostęp i wgląd w instalację, także w obliczu inspekcji. Otwartość tras pozwala na usunięcie zanieczyszczeń na jak najwcześniejszym etapie oraz, oczywiście, umożliwia przeprowadzenie prac naprawczych w razie awarii instalacji.
Ponadto prowadźmy instalację tak, aby uniknąć kolizji z innymi systemami, np. gazowym, wodnym czy telekomunikacyjnym. Jeśli jednak jedynym rozwiązaniem jest zamontowane przewodów instalacji elektrycznej w bezpośredniej bliskości pozostałych, zastosujmy osłony o zwiększonej odporności. Pomoże to ograniczyć w przyszłości skutki ewentualnej awarii – nie tylko w przypadku korytek kablowych, ale tym bardziej systemów prowadzonych podtynkowo.

Iwona Bortniczuk
Na podstawie materiałów firm:
Legrand-Cablofil, Kopos, Dynamik, BAKS, OBO Bettermann