Fot. 1. Należy tak rozplanować układ wewnętrzny rozdzielnicy, aby możliwa była jej przyszła rozbudowa. Fot.: HAGER POLORozdzielnica multimedialna stanowi serce, centralny punkt, do którego prowadzi kilka poszczególnych instalacji. Znajdzie się tu miejsce na montaż aparatów pozwalających na obsługę kilku instalacji jednocześnie – urządzenie ma za zadanie ich integrację. Obudowa rozdzielnicy multimedialnej posłuży zatem jako szafka teletechniczna m.in. do telewizji kablowej, satelitarnej, internetu, sieci alarmowej i przeciwpożarowej. Zamontowanie poszczególnych aparatów i kabli w obudowie rozdzielnicy sprawia, że unikamy plączących się kabli i elementów sieci – a taki obowiązek niejednokrotnie nakładają na nas przepisy.
Fot. 2. W rozdzielnicy musi się znaleźć kilka gniazdek. Zastosować można m.in. gniazda obrotowe. Fot.: HAGER POLOInstalatorzy muszą się kierować nowelizacją rozporządzenia ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Wprowadza ono obowiązek wykonywania w obiektach mieszkalnych kompletnej instalacji antenowej, logicznej oraz światłowodowej doprowadzającej sygnał elektryczny oraz umożliwiający transmisję danych do każdego lokalu (do każdego mieszkania lub domu muszą być doprowadzone 2 przewody światłowodowe, 2 przewody teleinformatyczne oraz koncentryczne). Konieczne jest ponadto takie wykonanie instalacji, aby nic nie stało na przeszkodzie jej ewentualnej wymianie. Rozdzielnice multimedialne pozwalają na bezpieczną i skuteczną realizację wymienionych zadań. Wspomniane przepisy wskazują ponadto, że prowadzenie instalacji oraz montaż ich poszczególnych komponentów, jak rozdzielnie, powinno przebiegać bezkolizyjnie z innymi systemami. Istotne jest także bezpieczeństwo użytkowników i budynku; jednym z priorytetów jest tu zastosowanie urządzeń ochrony przed przepięciami.
Marek CzachorowskiRozmiar pozwalający na kompleksową i zróżnicowaną zabudowę szafki odgrywa rolę kluczową. Jest tak, ponieważ instalacja w budynku zapewnić musi nie tylko rozdział energii elektrycznej, lecz także odpowiednią transmisję danych. Dlatego ważne jest takie zaprojektowanie rozdzielnicy multimedialnej, aby umożliwiała montaż wielu komponentów komunikacyjnych. Duża ilość miejsca wewnątrz szafki powinna pozwalać na zamontowanie wszystkich komponentów komunikacyjnych jednego poziomu (np. z wykorzystaniem ażurowej płyty montażowej), dzięki czemu rozdzielnica stanie się centrum sterowania domowymi multimediami.
Rozmiar to jednak nie wszystko – nowoczesne urządzenia muszą być wielofunkcyjne i proste w obsłudze. Telekomunikacyjne rozdzielnice multimedialne, np. MSF, mają zastosowanie w niskoprądowych instalacjach teletechnicznych i elektrycznych wykorzystywanych w budownictwie mieszkalnym wielorodzinnym, gdzie przepisy regulują ustawowo dostęp do zakończenia kabli światłowodowych, koncentrycznych i kabli UTP oraz umieszczenia w szafce urządzeń aktywnych i pasywnych z zasilaniem elektrycznym. Aby spełnić wymagania prawa oraz potrzeby użytkowników, projektantów i monterów, w nowej rozdzielnicy zastosowaliśmy rozwiązania sprawiające, że jest to urządzenie elastyczne, „współpracujące” z monterem. Zaprojektowano ją tak, że montaż wyposażenia i kabli jest prosty i szybki, na metalowej płycie montażowej.
Fot. 3. Niewielka głębokość rozdzielnicy umożliwia montaż również w trudnych warunkach. Niektóre modele charakteryzują się głębokością zaledwie 110 mm. Fot.: SABAJZanim sięgniemy po konkretny model rozdzielnicy, powinniśmy odpowiedzieć na kilka istotnych pytań. Zastanówmy się, jakie sygnały powinno obsługiwać urządzenie oraz gdzie ma je dystrybuować. Niejednokrotnie podłączenia multimedialnego wymagają także takie miejsca jak kuchnia, czy łazienka, w których to również znajdują się nowoczesne urządzenia skomunikowane z centralą budynku. Nawet jeśli za zasadne uznamy zrealizowanie wszystkich połączeń za pomocą sieci bezprzewodowej, nadajnik musimy umieścić w takim miejscu, które zapewni jak najdoskonalszy zasięg (pamiętajmy, że każda ściana, w tym również obudowa rozdzielnicy sprawia, że sygnał staje się słabszy). Określenie liczby oraz rodzajów takich sygnałów pozwoli nam na dobranie rozmiaru urządzenia.
Przemysław PazeraDnia 23.02.2013 r. rozpoczął się obowiązek przestrzegania nowelizacji rozporządzenia ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej. Dokument dotyczy warunków technicznych jakie powinny spełniać budynki. Zmiany dotyczą wprowadzenia w budynkach mieszkalnych wymogu budowy kompletnej instalacji multimedialnej (antenowej, infrastruktury IT) doprowadzającej media do każdego mieszkania. Wymóg ten naturalnie determinuje potrzebę zainstalowania odpowiedniej rozdzielnicy, tzw. rozdzielnicy multimedialnej. Ich konstrukcja podobna jest do konstrukcji rozdzielnic elektrycznych, jednak szereg stosowanych udogodnień czyni je przystosowanymi właśnie do pracy z urządzeniami instalacji multimedialnej. Podstawowa różnica między rozdzielnicą multimedialną a zwykłą rozdzielnicą elektryczną to ilość ciepła wydzielanego wewnątrz obudowy, a co za tym idzie – system wentylacji. Infrastruktura IT, która wydziela znaczną ilość ciepła w czasie pracy, potrzebuje skutecznego chłodzenia. Dlatego rozdzielnice multimedialne mają dodatkowe otwory i perforacje, umożliwiające odprowadzanie ciepła. Rozmieszczenie otworów u dołu i u góry rozdzielnicy wymusza dodatkowy przepływ powietrza wewnątrz obudowy. Ponadto, by ułatwić chłodzenie zainstalowanych elementów, rozdzielnice multimedialne mają więcej wolnego miejsca w porównaniu do rozdzielnic elektrycznych. Wśród innych różnic należy wymienić sposób montażu urządzeń, tzn. możliwość stosowania zarówno szyn TH, jak i płyt montażowych. Producenci oferują również akcesoria dedykowane dla rozdzielnic multimedialnych, takie jak uchwyty montażowe pod switch lub router czy gniazda RJ45.
Fot. 4. Musimy brać pod uwagę, że w przyszłości zaistnieje konieczność modernizacji układu czy instalacji kolejnych, nowych aparatów. Fot.: EATON ELECTRICWiększość rozdzielnic multimedialnych wybieranych do budynków mieszkalnych, obiektów użyteczności publicznej, biurowców itd. to urządzenia do montażu podtynkowego, który daje większe możliwości w dziedzinie aranżacji obudowy, wystroju wnętrza itd. Wnętrze urządzenia przykrywa się ramą z wyposażonymi w otwory wentylacyjne drzwiczkami o sztywnej konstrukcji – z metalu lub tworzywa sztucznego. W niektórych modelach rozdzielnic podtynkowych drzwi obudowy wystają zaledwie kilka milimetrów ponad linię ściany (np. 5 mm), dzięki czemu szafka staje się niemal niewidoczna w pomieszczeniu. Wymiary odgrywają tu ogromną rolę. Niektóre modele charakteryzują się głębokością zaledwie 110 mm. Mimo kompaktowych rozmiarów obudowa musi umożliwić montaż wszystkich niezbędnych komponentów komunikacyjnych.
Michał Sabajzabudowy dostępne rozwiązania bazują na modułowym połączeniu rozdzielnicy elektrycznej oraz multimedialnej. Możemy wówczas połączyć w rzędzie dwie podtynkowe obudowy, które pozwolą nam na spełnienie rozporządzenia 1289. W najmniejszych oferowanych na rynku obudowach multimedialnych jesteśmy w stanie pomieścić niewielki router oraz prosty rozdzielacz antenowy do połączenia z dalszą instalacją wewnątrz budynku. Jedną z istotniejszych rzeczy, na jakie należy zwrócić uwagę przy zakupie rozdzielnicy, to obecność oraz umiejscowienie gniazda zasilającego. Należy pamiętać, że wszystkie urządzenia aktywne (jak sama nazwa wskazuje) do działania wymagają zasilania. Tutaj producenci podejmują różne próby rozwiązania tego problemu. Jedni oferują kilka gniazd możliwych do zabudowy w rozdzielnicy – jako osobne akcesorium, a inni specjalnie dostosowany do rozdzielnicy rozdzielacz (zwykle na bazie dostępnych na rynku rozdzielaczy), który pozwala na podłączenie wystarczającej liczby urządzeń. Kolejnym istotnym elementem wyposażenia obudowy multimedialnej jest liczba gniazd możliwych do zabudowy. Tutaj producenci też rozwiązują problem różnie:
Wybór rozwiązania zależy przede wszystkim od preferencji instalatora, kosztów (najtańsze i najbardziej uniwersalne jest rozwiązanie A) oraz ilości miejsca. Warto też zwrócić uwagę, aby płyta montażowa miała odpowiednio przygotowaną perforację – tak, aby bez problemu przytwierdzić urządzenia za pomocą śrub lub opasek kablowych.
Fot. 5. Podczas projektowania rozdzielnicy należy ustalić, jakie sygnały powinno obsługiwać urządzenie oraz gdzie ma je dystrybuować. Fot.: EATON ELECTRIC 
Fot. 6. Modernizacja rozdzielnic budowlanych wynika z postępu technologicznego. W jej wnętrzu musi się znaleźć m.in. miejsce na router. Fot.: ELEKTRO-PLAST NASIELSKPamiętajmy, że od rozdzielnic multimedialnych i ich obudów wymagamy m.in. elastyczności. Musimy brać pod uwagę, że w przyszłości zaistnieje konieczność modernizacji układu czy instalacji kolejnych, nowych aparatów i urządzeń jak routery, switche czy wzmacniacze. Szczególnie istotna jest tu zatem możliwość szeregowego łączenia rozdzielnic. Ponadto wnętrze rozdzielnicy powinno być zaprojektowane modułowo, dzięki czemu przy reorganizacji aparatów w obudowie nie będziemy musieli demontować wszystkich komponentów. Niezbędne okazują się perforowane płyty montażowe, które umożliwiają instalowanie różnych urządzeń w ramach jednej obudowy oraz ich zamianę chociażby w przypadku zmiany dostawcy danych mediów. Stosuje się również poziome półki, niekoniecznie jednak zdadzą egzamin w przypadku montażu komponentu o większych rozmiarach. Aparaty modułowe są najczęściej mocowane na wspomnianej, perforowanej płycie montażowej. Płytę niejednokrotnie zabudowuje się obok pola z normalnym systemem zabudowy urządzeń modułowych. Urządzenia zabezpieczające i sterujące obiektem (czyli należące zazwyczaj do systemu KNX) mocuje się na szynach, z kolei urządzenia multimedialne na płycie montażowej, co ułatwia ewentualne modyfi kacje w przyszłości.
Szyny TH mogą być łączone ze sobą za pomocą pionowych poprzeczek w „szelki”, co pozwala instalatorowi na dużą elastyczność, jeśli chodzi o uzbrojenie czy okablowanie rozdzielnicy. W rozwiązaniach wielu producentów wszystkie szyny TH są wyposażone w system szybkiego mocowania, w którym to do wymontowania całego zespołu szyn z rozdzielnicy wystarczy tylko jeden obrót wkrętaka.
Ponadto rozdzielnica może być wyposażona w samozaciski oraz uchwyty do mocowania przewodów w bocznych częściach rozdzielnicy, dzięki czemu kable są w przejrzysty sposób rozplanowane we wnętrzu oraz nic nie przeszkadza w dostępie do nich. Stosuje się także zaczepy grzebieniowe w górnej i dolnej części rozdzielnicy.
Jakub KryjanowskiRozdzielnica multimedialna, jako element instalacji telekomunikacyjnej powinna zapewnić miejsce do jej poprawnego rozdziału, co wynika z rozporządzenia ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej z 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. Poz. 1289). Zgodnie z nim zagwarantowanie odpowiedniej ilości miejsca dla zainstalowania i wymiany odpowiedniej ilości elementów telekomunikacyjnych jest jednym z podstawowych wymogów stawianych rozdzielnicom. Producenci rozdzielnic dodatkowo oferują kolejne ułatwienia montażowe. Firma Hager posiada w swojej ofercie dwa rozwiązania rozdzielnic multimedialnych. Pierwsze umożliwia połączenie w jednej linii VDI z rozdzielnicą elektryczną, natomiast drugie to rozdzielnica z wydzieloną częścią do zabudowy aparatury modułowej i urządzeń teletechnicznych (2w1). Wybór rozwiązania zależy m.in. od poziomu przepięć, które mogą pojawić się w miejscu montażu rozdzielnicy.
Obydwa rozwiązania gwarantują swobodę, a zarazem poprawność instalacji, dzięki uporządkowanemu sposobowi prowadzenia przewodów i bezpiecznemu umiejscowieniu urządzeń aktywnych. Zapewniają komplet uniwersalnych rozwiązań, takich jak uchwyty na urządzenia aktywne (sztywne lub elastyczne), uchwyty na złącza światłowodowe oraz RJ (różne standardy np. Keystone), gniazda zasilające obrotowe (umożliwiają dowolne ułożenie wtyczki i doposażenie w ochronnik przepięć), uchwyty i przepusty kablowe, a także możliwość wyrównania potencjałów w miejscach wymaganych.
Fot. 7. Producenci stawiają na ujednolicenie designu rozdzielnic multimedialnych i elektrycznych. Fot.: ELEKTRO-PLAST NASIELSKIstotnym komponentem rozdzielnic multimedialnych są gniazda, np. potrójne, obrotowe. Obrotowe gniazda zasilające 230 V projektanci często umieszczają w specjalnym panelu. Każde z gniazdek można swobodnie przekręcić, zmienić jego położenie, dzięki czemu nie będziemy mieć najmniejszego problemu z podłączeniem urządzeń, wsunięciem wtyczki itd.
Kluczowe są również rozwiązania i usprawnienia zapewniające bezpieczeństwo użytkowników oraz samych instalacji i układów. Stosuje się przede wszystkim oznaczenia sekcji N i PE kolorami oraz taką konstrukcję listew, która chroni przed przypadkowym dotknięciem.
W bardziej rozbudowanych systemach w rozdzielnicy możemy zamontować także dysk zapasowy lub nawet centrum rozrywkowe do przechowywania danych, fotografi i, fi lmów oraz muzyki. Funkcje urządzeń oraz ich możliwości wynikają ze zmieniających się potrzeb użytkowników oraz postępu technologicznego rynku.
Iwona Bortniczuk
Na podstawie materiałów fi rm: Elektro-Plast Nasielsk, SABAJ-SYSTEM, Hager Polo Konsultacja merytoryczna: mgr inż. Michał Sabaj, Research & Development Manager, SABAJ-SYSTEM