Parametry światła generowanego przez diody LED (współczynnik oddania barw Ra, temperatura barwowa, kąt rozsyłu światła, skuteczność świetlna itp.) oraz techniczne parametry użytkowe większości przemysłowych opraw LED, takie jak wysokie IP (pyło- i bryzgoszczelność), niska waga, umiarkowana temperatura podczas długotrwałej pracy, czy duży zakres dopuszczalnej temperatury i wilgotności powietrza dla bezpiecznej pracy oprawy – te wszystkie cechy sprawiły, że nie tylko w przemyśle nastąpił w ostatnich latach ogromny zwrot ku tej technologii. Oczywiście jednocześnie jest też tak, że sektor poszukuje jednocześnie oświetlenia energooszczędnego, takiego które pozwala zmniejszyć koszty oświetlenia hal produkcyjnych, bądź magazynów, składów czy innego rodzaju wielkopowierzchniowych pomieszczeń – a pamiętajmy, że systemy LED pozwalają na obniżanie kosztów oświetlenia o 50-80% w stosunku do tradycyjnego oświetlenia.
Jak już zasugerowałem powyżej, specjaliści odpowiadający za właściwy dobór oświetlenia do danego miejsca czy obiektu, skonstatowali, iż warunki panujące w halach magazynowych czy obiektach przemysłowych można w dużej mierze porównywać do warunków typowych dla podziemnych garaży i wielkopowierzchniowych parkingów. Tu również wahania temperatury bywają bardzo duże, wilgotność powietrza jest zmienna, ryzyko narażenia opraw na udary podobnie wysokie, czas pracy taki sam lub nawet dłuższy, gdyż często całodobowy – słowem cały szereg parametrów i wymogów jest zbieżny z tymi, które sprawiły, że obecne oprawy stosowane w przemyśle są właśnie takie, a nie inne. Nie trzeba więc było długo czekać na to, by rozwiązania dedykowane przemysłowi, zagościły w większości budowanych dziś i oddawanych do użytku podziemnych hal parkingowych. Co więcej, skopiowane zostały nie tylko same oprawy, ale też ich sposób montażu i ułożenia, dlatego tak często mamy tu do czynienia z oprawami liniowymi. Oprawy o podłużnej konstrukcji mogą oświetlić dużą przestrzeń zużywając niewiele energii. Możliwość ułożenia ich w dłuższe linie, z jednoczesnym dopasowaniem do kształtu hali, pozwala doświetlać każdy zakątek i obszar, który tego wymaga, włączając w to ciągi komunikacyjne dla osób pieszych przemieszczających się między stanowiskami parkingowymi, a wejściami i wyjściami z podziemnego parkingu.
Wracając do samej energooszczędności, warto zauważyć, że w podziemnych garażach i parkingach oprawy nie muszą emitować – zgodnie z przepisami – aż tak silnego strumienia światła, jak ma to miejsce w miejscach w których pracują ludzie. To pozwala sięgać po oprawy pobierające jeszcze mniej energii, co wpływa dodatkowo pozytywnie na ograniczanie kosztów w tych podziemnych obiektach. Jednak choć wymogi co do ilości lumenów czy stopnia odwzorowania barw są tu znacznie niższe niż w biurach czy magazynach, nie oznacza to, że należy schodzić do minimum. Przeciwnie – projektanci oświetlenia zwracają uwagę, iż istotność właściwej siły i barwy strumienia świetlnego w podziemnych garażach jest bardzo niedoszacowana i obowiązujące obecnie normy powinny zostać zaostrzone z uwagi na bezpieczeństwo ludzi korzystających z tych obiektów.
Warunki pracy dla opraw LED w podziemnych garażach bywają ekstremalne, dlatego ich administratorzy stawiają nie tyle na bardzo wysoką skuteczność świetlną – choć na szczęście obiekty w których pracują oprawy emitujące światło w zakresie od 110 do 150 lm/W stają się powoli normą – ile raczej na wysoką pyłoszczelność i bryzgoszczelność oraz udaroodporność. Wysoka szczelność opraw to kwestia podstawowa, gdyż w podziemnych halach zawsze panuje temperatura znacznie niższa niż na zewnątrz, co skutkuje wysoką wilgotnością powietrza i wykraplaniem się wody na stropach czy wszelkich instalacjach biegnących w pobliżu opraw. Jeśli zaś chodzi o udaroodporność, należy tu wskazać na dość częste akty chuligańskie, które odnotowuje się w tego typu obiektach. Odpowiednia obudowa wykonana z odlewanego aluminium lub poliwęglanu, bądź dodatkowa stalowa siatka zabezpieczająca, to właściwe rozwiązania dla podziemnych parkingów. Biorąc pod uwagę powyżej opisane aspekty, nie powinien dziwić fakt, iż wręcz standardem stały się tu oprawy o współczynniku IP 66 (lub więcej) oraz IK 08. Są to parametry opraw przemysłowych i to właśnie one sprawdzają się w wilgotne miesiące jesieni i zimy oraz gorące miesiące lata – między innymi dzięki swej zdolności do pracy w temperaturach od -30ºC do +40ºC.
Oprawy stosowane w podziemnych garażach cechują się żywotnością w zakresie od 70 000 do 200 000 godzin, z jednoczesnym zagwarantowaniem szerokiego i symetrycznego rozsyłu światła. Zalecana temperatura barwowa opraw zastosowanych w podziemnych parkingach oscyluje wokół 4000 K i przy współczynniku odzwierciedlenia barw Ra>70 pozwala na to, by użytkownicy obiektu prawidłowo rozpoznawali barwy bezpieczeństwa. To bardzo istotne w sytuacjach awaryjnych, takich jak na przykład konieczność przeprowadzenia szybkiej ewakuacji. Stosowanie opraw emitujących światło o temperaturze barwowej w zakresie 2500-3000 K, czyli o żółtawej barwie, może spowodować, że oświetlone w ten sposób piktogramy czy wszelkie oznaczenia w kolorze niebieskim zostaną mylnie odebrane przez wzrok człowieka jako zielone. Osobną kwestią jest siła strumienia świetlnego. Im wyższa tym lepsza, gdyż zapewnia nie tylko właściwą widoczność każdego oznakowania i piktogramu, ale przede wszystkim pieszych, którzy niejednokrotnie ubrani w neutralnie szarą lub czarną odzież, przemieszczają się w nieco ciemniejszych, mniej doświetlonych strefach, po czym nagle wchodzą w strefę ruchu samochodów. Problem stanowić mogą też niefrasobliwi kierowcy, którzy po uruchomieniu silnika, zapomniawszy włączyć światła, natychmiast rozpoczynają manewry. Pół biedy z pojazdami polakierowanymi na jasne barwy, lecz pojazdy w kolorach szarych i bliskich czerni mogą stanowić poważne zagrożenie.
Sterowanie oświetleniem LED w podziemnych garażach i zautomatyzowanie jego zachowania, to droga do dodatkowych oszczędności. Jak wiadomo, nowoczesne automatyczne oświetlenie to nie tylko wszelkiego rodzaju oprawy, wyposażane w energooszczędne źródła światła, ale też całe zaplecze towarzyszącego osprzętu, bez którego sterowanie oświetleniem nie jest możliwe. Chodzi tu o czujniki o różnych możliwościach i zróżnicowanym przeznaczeniu z czujnikami ruchu i natężenia światła na czele. To one mierzą ilość światła docierającego do wydzielonych stref za które odpowiadają i przekazują informacje do centralki, która – gdy uzna to wskazane – wzmacnia natężenie i ilość światła emitowanego przez oprawy LED.
Rolą czujników ruchu i obecności jest załączenie oświetlenia w momencie wykrycia ruchu lub obecności ludzi w danej strefie lub w całym obiekcie oraz jego wyłączenie gdy w pomieszczeniu nikogo już nie ma. W ciągach komunikacyjnych wydzielonych dla pieszych (wewnątrz podziemnych parkingów), czujniki ruchu mogą tworzyć system podążania światła za człowiekiem, a właściwie wyprzedzania go – tak by kolejne strefy zostały oświetlone w miarę przemieszczania się wykrytej osoby zmierzającej do wyjścia lub do swojego pojazdu.
Bardziej zaawansowana automatyka pozwala na wprowadzanie do centralek odpowiednich cykli czy też harmonogramów dobowych lub tygodniowych, dopasowanych do sposobu i czasu w jakim garaże są wykorzystywane.
Projektując oświetlenie garaży podziemnych powinno zależeć nam przede wszystkim na zwiększeniu bezpieczeństwa i komfortu parkowania. Można to osiągnąć poprzez równomierne i jasne oświetlenie, redukujące ilość zaciemnionych miejsc, które znacznie polepszy widoczność. Ze względu na duży udział światła sztucznego oraz długi czas działania szczególną uwagę należy zwrócić na obniżenie kosztów eksploatacyjnych, stosując oprawy zapewniające niskie zużycie energii elektrycznej oraz prostą i tanią konserwację. Pamiętajmy także, że garaże podziemne jako miejsca publiczne narażone są na akty wandalizmu. Dlatego tak ważne jest zastosowanie produktów charakteryzujących się wysoką udaroodpornością. Nasza praktyka wskazuje, że w halach garażowych najlepiej sprawdzają się oprawy o podwyższonej odporności na wnikanie ciał stałych oraz wody.
Dominująca obecność oświetlenia LED w podziemnych parkingach i garażach wynika z przewagi diod LED nad innymi technologiami emisji światła. Warto jednak zauważyć, że również oprawy oświetlenia awaryjnego coraz częściej wyposażane są w LEDowe źródła światła, przy czym różne modele różnią się między sobą nie tylko sposobem montażu takich opraw (pod sufitem, natynkowo, podtynkowo), ale też rodzajem diod i soczewek pozwalających na skuteczne zwiększanie powierzchni oświetlanej przez oprawę przy zachowaniu tego samego natężenia światła. Automatyka nie ominęła również tego segmentu rynku oświetleniowego, dając administratorom podziemnych garaży możliwość jeszcze sprawniejszego zarządzania sytuacjami kryzysowymi. Niezależnie jednak od tego, gdzie i w jaki sposób oprawy LED są stosowane, zawsze generują oszczędności i pozwalają z większym spokojem myśleć o stabilności i żywotności systemu oświetlenia w danym obiekcie.
Łukasz Lewczuk
Na podstawie materiałów publikowanych m.in. przez: Steinel Vertrieb GmbH, Osram Lighting Sp. z o.o., Es-System S.A., Lena Lighting S.A., Trilux Polska Sp. z o.o. i Philips Lighting Poland