Fot. 1. Mufa JLZR 1-3. Fot.: RADPOLKonstrukcja mufy wynika z rodzaju kabla, napięcia znamionowego, przekroju i liczby żył, a także technologii, w jakiej zostały wykonane. Największym uznaniem cieszą się mufy przelotowe łączące odcinki tego samego rodzaju kabla. Z kolei mufy przejściowe umożliwiają połączenie różnych rodzajów kabli – np. trójfazowych kabli z izolacją papierowo- -olejową oraz kabli z izolacją z tworzywa sztucznego. Połączenie może mieć kształt litery T lub Y.
Oferta rynkowa w zakresie muf kablowych jest bardzo bogata. W przypadku muf nn należy wymienić mufy przelotowe do 4-żyłowych kabli o izolacji polimerowej bez złączek, a także z izolacją polimerową ze złączkami: miedzianymi, aluminiowymi, śrubowymi. Oprócz tego zastosowanie znajdują mufy przelotowe o izolacji polimerowej do kabli 1-żyłowych, 3-żyłowych, 5-żyłowych, a także do 4-żyłowych opancerzonych kabli o izolacji papierowej lub polimerowej.
Specjalne mufy przelotowe są przeznaczone do kabli i przewodów górniczych, trakcyjnych, sygnalizacyjnych i pomp głębinowych. Niejednokrotnie wykorzystuje się również mufy żywiczne przelotowe oraz rozgałęźne.
Odpowiednie rozwiązanie wybrać można do pracy przy obecności średniego napięcia – 3,6/6 kV, 6/10 kV, 8,7/15 kV, 12/20 kV. Chodzi głównie o mufy przelotowe do 3-żyłowych kabli o nieekranowanej izolacji polimerowej (3,6/6 kV), opancerzonych kabli o nieekranowanej izolacji polimerowej (3,6/6 kV), 1-żyłowych kabli o ekranowanej izolacji polimerowej (6/10 kV, 8,7/15 kV i 12/20 kV), a także mufy przelotowe do opancerzonych kabli 3-żyłowych o nieekranowanej izolacji papierowej i wspólnej powłoce metalowej (3,6/6kV, 6/10kV). Są też specjalne mufy przeznaczone do 3-żyłowych, opancerzonych kabli o ekranowanej izolacji papierowej (8,7/15 kV, 12/20 kV) oraz do kabli o ekranowanej izolacji gumowej (3,6/6 kV, 6/10 kV).
W typowej mufie żywicznej wykorzystuje się dwuczęściową formę, służącą do jej wypełnienia żywicę poliuretanową i taśmę izolacyjną. Wypełniająca formę utwardzona, (usieciowana) żywica poliuretanowa powstaje z dwuskładowej mieszanki żywicy w postaci płynnej i utwardzacza. Są one dostarczane w dwóch opakowaniach zapewniających szybkie zmieszanie składników przed zalaniem formy. Powstała mieszanka ma za zadanie skuteczne wypełnienie mufy przy jednoczesnym zaizolowaniu, uszczelnieniu i zabezpieczeniu złącza.
Warto podkreślić, że przy montażu muf nie ma potrzeby używania specjalistycznych narzędzi i źródła ciepła, a mufa ma formę idealnie dopasowaną do złącza. Nie trzeba jej docinać, a miejsce połączenia kabli przed zalaniem jest dobrze widoczne. W przypadku muf rozgałęźnych nie jest konieczne przecinanie kabli. Należy przy tym podkreślić odporność na działanie promieni UV i czynników chemicznych. Masa zapewnia dobrą izolację elektryczną. Niejednokrotnie do zestawu dołącza się również złączki i rękawice ochronne dla montera.
Mufy taśmowe to wyroby przeznaczone do łączenia lub naprawiania konkretnego przewodu. Np. specjalne produkty nabyć można do łączenia kabli jednożyłowych o izolacji z polietylenu usieciowanego lub termoplastycznego na napięcia 8,7/15 i 12/20 kV. Wybrane zestawy pozwalają na łączenie żył przy użyciu złączek zaprasowywanych. Izolację kabla odtwarza się za pomocą specjalnej taśmy samospajalnej, natomiast ekrany na żyle roboczej i izolacji samospajalną taśmą przewodzącą. Oprócz tego odpowiednia taśma pozwala na odtworzenie krawędzi ekranu na izolacji podstawowej kabla. Sterowanie pola elektrycznego w obrębie złączki uzyskuje się dzięki taśmie o wysokim poziomie względnej przenikalności dielektrycznej. Ważna jest możliwość wykonania połączenia bez konieczności stożkowania izolacji. Powłokę zewnętrzną uzyskuje się dzięki taśmie wzmocnionej włóknami szklanymi. W niektórych rozwiązaniach jako powłokę zewnętrzną stosuje się rurę termokurczliwą z klejem.
Interesujące rozwiązanie stanowią mufy taśmowo-żywiczne, bardzo często używane przy łączeniu trójżyłowych kabli energetycznych z izolacją papierową przesyconą syciwem nieściekającym i powłoką ołowianą na napięcie 8,7/15 kV i 12/20 kV. Izolację żył odtwarza się, stosując taśmę izolacyjną z papieru impregnowanego, z kolei ekrany na żyłach i izolacje dowinięte są odtwarzane taśmą półprzewodzącą z papierem impregnowanym syciwem. Naromiast powłoki i pancerze kabli są łączone rękawem plecionki.
Na typową mufę do łączenia ekranowanych trójżyłowych kabli w izolacji papierowej ze wspólną powłoką ołowianą składa się dwuskładnikowa żywica epoksydowa oraz taśmy półprzewodzące, izolacyjne, a także strukturalne, separujące, uszczelniające, wzmacniające oraz miedziane ekranujące. Oprócz tego na mufę składa się rękaw plecionki miedzianej, sprężyna dociskowa, a także zawór, dysze wtryskowe i rurki odpowietrzające. Żywicę wtryskuje się metodę ciśnieniową, za pomocą specjalnego pistoletu. Tym sposobem zyskuje się równomierne wypełnienie korpusu również w przypadku, gdy kabel jest ułożony poziomo. Oprócz tego żywicę można wtrysnąć specjalnym rękawem wtryskowym. Na łączony kabel napięcie może być podane bezpośrednio po zakończeniu wypełniania żywicą.
Fot. 2. Termokurczliwe mufy przelotowe HJ11 do kabli jednożyłowych (osprzęt średniego napięcia). Fot.: ENSTO-POLMufy zimnokurczliwe są dobierane pod kątem konkretnego kabla. Np. połączenie trójżyłowych kabli o izolacji tworzywowej i opancerzonej wykonuje się za pomocą samospajalnej taśmy oraz zimnokurczliwych rurek, które są odporne na uszkodzenia mechaniczne i działanie wilgoci. Odpowiednie parametry muf zapewniają trwałość połączenia nawet w przypadku, gdy temperatura na stałe będzie wynosiła 90°C, z kolei przy krótkotrwałych obciążeniach temperatura może dochodzić nawet do 130°C. Połączenie żył powrotnych wykonuje się przy użyciu ocynowanego rękawa miedzianego oraz sprężyn o stałej sile docisku. Powłoka zewnętrzna kabla odtwarzana jest rurą zimnokurczliwą.
Jako zalety oferowanych na rynku muf zimnokurczliwych należy wymienić przede wszystkim elastyczność i odporność na działanie wilgoci, a także brak konieczności używania palnika i lutowania rękawa uziemiającego, możliwość instalacji w niskich temperaturach oraz stały docisk radialny.
W typowych mufach termokurczliwych wykorzystuje się rury wykonane z usieciowanych poliolefin, które od wewnątrz są pokryte warstwą termoplastycznego kleju. Rura obkurcza się pod wpływem wysokiej temperatury. Specjalne mufy termokurczliwe są przeznaczone do kabli tworzywowych, ekranowych i zbrojonych. Połączenia tego typu zapewniają dobre uszczelnienie przed wilgocią oraz nierozprzestrzenianie ognia.
Duży wybór muf umożliwia dostosowanie odpowiedniego rozwiązania do przekroju kabla. Np. specjalne mufy termokurczliwe są oferowane do kabli opancerzonych z ekranowaną izolacją papierową z syciwem nieściekającym i wspólnej powłoce metalowej. Odpowiednie mufy oraz rury sterujące pozwalają na wysterowanie pola elektrycznego na złączkach, zakończeniach ekranów indywidualnych żył i zakończeń powłoki metalowej. Rury izolacyjne odporne na działanie olejów zwiększają wytrzymałość elektryczną łączonych kabli. W niektórych mufach ekrany poszczególnych żył odtwarza się za pomocą termokurczliwych rur podwójnych, natomiast przewodzenie wysokich prądów zwarciowych i równomierne odprowadzanie ciepła ze złącza uzyskuje się dzięki siatce miedzianej i dwóm plecionkom uziemiającym. Osłonę odtwarza się rurą grubościenną z klejem. Ochronę przed wilgocią mufy zapewnia specjalna masa uszczelniająca.
Fot. 3.Mufa JHP-6-CF3; żyły kabla łączone za pomocą zaprasowywanych złączek. Fot.: RADPOL 
Fot. 4.Mufa JLP-CX4 (S); żyły kabla łączone za pomocą tulejek z wkrętami dociskowymi. Fot.: RADPOL Specjalne mufy produkuje się pod kątem zastosowania w telekomunikacji. Przybierają one np. formę termokurczliwych, kompozytowych osłon przeznaczonych do klimatycznej i mechanicznej ochrony złączy w telefonicznych sieciach bezciśnieniowych kabli napowietrznych, ziemnych lub kanałowych oraz żelowanych lub nie żelowanych z powłokami polietylenowymi, ołowianymi, stalowymi lub aluminiowymi. Dzięki wielowarstwowej strukturze arkuszy zyskuje się wysoki poziom odporności na uszkodzenia mechaniczne mogące wystąpić zarówno w czasie instalacji, jak i przy eksploatacji. Ważna jest zintegrowana z osłoną bariera przeciwwilgociowa, która całkowicie odtwarza strukturę powłoki kabla w obszarze całego złącza. Wodoszczelne połączenie osłony z powłoką kablową zapewnia klej termotopliwy, z kolei wkładka wewnętrzna izoluje ośrodek złącza zapewniając mu odpowiedni kształt. Używając trójpalczastej klamry z klejem termotopliwym, z każdej strony osłony można wprowadzić do 3 kabli.
Interesujące rozwiązania stanowią wbudowane w osłonę wskaźniki instalacyjne – białe linie przy spince metalowej, wypływ kleju termotopliwego na końcach osłony, farba termochromatyczna na powierzchni arkusza. Szeroki zakres wielkości osłon pozwala na wykonanie złączy o pojemności do 800 par. Na typową mufę telekomunikacyjną składa się arkusz termokurczliwy, spinki suwakowe z łącznikiem, elastyczna wkładka ochronna, chusteczka czyszcząca, a także pasek płótna ściernego, folia aluminiowa, zestaw do odgałęzień oraz przewód do łączenia ekranów kabli i przymiar.
Fot. 5. Zalewanie żelowej mufy kablowej firmy Filoform Fot.: PROTEKOL Konstrukcja głowic zależy od napięcia znamionowego, przeznaczenia (linie napowietrzne lub kablowe), przekroju, rodzaju liczby żył i technologii; można wybrać mufę taśmową, termokurczliwą, zimnokurczliwą i zalewaną. Dużym zainteresowaniem cieszą się rozwiązania hybrydowe, a także złączki kablowe pozwalające na łączenie lub zakończenie żył roboczych i powrotnych. Warto wspomnieć o głowicach kablowych zapewniających wysoki poziom wytrzymałości elektrycznej i mechanicznej zakończenia kabla z jednoczesnym uszczelnieniem przed wilgocią i ewentualnym wyciekiem syciwa zależy od: napięcia znamionowego, przeznaczenia do linii napowietrznych lub kablowych, liczby i przekroju żył, a także rodzaju, przekroju izolacji i technologii wykonania żył.
Dariusz Ślaski