Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne jest stosunkowo nową dziedziną w branży zabezpieczeń przeciwpożarowych, bo dopiero od 2003 roku. Od tego czasu bardzo wiele zmieniło się zarówno w obowiązujących normach i przepisach jak i w systemach i oprawach oświetlenia awaryjnego.

Najważniejsze zmiany w przepisach to wymóg Dopuszczeń CNBOP od 2011 r. na wszystkie oprawy oświetlenia awaryjnego, oraz wymóg Krajowego Certyfikatu Stałości Własności Użytkowych od 01.01.2021 roku na wszystkie urządzenia sterujące i sygnalizacyjne w systemach oświetlenia awaryjnego.

Do około 2015 roku standardowym rozwiązaniem oświetlenia awaryjnego był montaż modułów awaryjnych w oprawach podstawowych. Nowe wymagania formalne w postaci dopuszczeń CNBOP do każdego typu oprawy w znaczny sposób ograniczyły możliwości stosowania tego rozwiązania. Trzeba było poszukać rozwiązań, które są trwałe, skuteczne i ekonomicznie zasadne. Wskazówkę dla nowych rozwiązań dała Komenda Główna PSP zalecając rozdział opraw awaryjnych od opraw podstawowych. Takimi rozwiązaniami są niewątpliwie najczęściej dzisiaj stosowane systemy z wydzielonymi oprawami oświetlenia awaryjnego, z których najważniejszymi są te oparte na technologii POWER LED. Systemy oświetlenia awaryjnego z zastosowaniem wydzielonych opraw POWER LED dają wymierne korzyści takie jak:

• zmniejszenie liczby opraw awaryjnych dzięki zastosowaniu w ich konstrukcji soczewek
• zmniejszenie pojemności akumulatorów co pozwala obniżyć koszty eksploatacji i poprawić ochronę środowiska,
• obniżenie kosztów wymiany źródeł światła dzięki ich większej żywotności
• zwiększenie niezawodności tych opraw ze względu na powtarzalną konstrukcję sprawdzoną w procedurze dopuszczeń CNBOP
• mniejsze zużycie energii elektrycznej dzięki małej mocy opraw awaryjnych LED.

Ze względu na w/w korzyści, coraz więcej właścicieli obiektów posiadających w swoich obiektach systemy oświetlenia awaryjnego w oparciu o oprawy podstawowe wyposażone w moduły awaryjne, decyduje się na modernizację tych systemów z zastosowaniem opraw awaryjnych POWER LED.

W ostatnim czasie można zauważyć rosnące wymagania odnośnie oświetlenia awaryjnego co spowodowało, że większość nowych obiektów jest wyposażana w systemy oświetlenia awaryjnego Central Test lub Centralną Baterię. W obu systemach każda oprawa posiada niepowtarzalny adres, dzięki czemu każda usterka jest przypisana do konkretnej oprawy. Efektem tych rosnących wymagań jest również Rozporządzenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z 2019 r. które powoduje, że od 01.01.2021 roku każde urządzenie sterujące i sygnalizujące w systemach oświetlenia awaryjnego musi posiadać Krajowy Certyfikat Stałości Własności Użytkowych i na jego podstawie wystawioną przez producenta Deklarację Właściwości Użytkowych (Rys.1).

Rys. 1. Wymagane dokumenty od dn.01.01.2021 r. dla urządzeń sterujących i sygnalizujących systemów oświetlenia awaryjnego.

Współczesne obiekty stawiają nowe wyzwania, które trudno jest spełnić tradycyjnymi metodami. Obiekty budowane są coraz rozleglejsze, jedno lub wielokondygnacyjne, a poszczególne rejony połączone są skomplikowaną siatką dróg komunikacyjnych. W takich przypadkach oświetlenie awaryjne statyczne wskazuje tylko jedną drogę ewakuacji zakładając, że jest ona drożna. Optymalna droga ewakuacji w takich przypadkach powinna zależeć od miejsca powstania pożaru. Z tego względu coraz częściej projektanci oświetlenia awaryjnego wprowadzają nowe rozwiązania, które pozwalają na zmianę kierunku ewakuacji w zależności od lokalizacji pożaru (Rys.2 a,b,c). W takich systemach zmiana kierunku ewakuacji jest możliwa dzięki oprawom dynamicznym sterowanym przez jednostkę centralną połączoną z systemem wykrywania pożaru. Dzięki takim systemom w sytuacji (Rys.2b.) kierunek ewakuacji ilustruje (Rys.2c.). Zastosowanie takich rozwiązań wymaga ścisłej współpracy projektanta, producenta systemu dynamicznego i rzeczoznawcy d.s. ochrony p.poż.. Obecnie w Polsce już w wielu obiektach funkcjonują dynamiczne systemy oświetlenia awaryjnego i coraz więcej projektantów stosuje takie rozwiązanie.

Rys. 2a. Dwa kierunki ewakuacji w przypadku braku zagrożenia.

Rys. 2b. Na kierunku ewakuacji powstaje zagrożenie.

Rys. 2c. Zmiana kierunku ewakuacji po powstaniu zagrożenia.

dr inż. Andrzej Krzesiński

www.hybryd.com.pl

Od pewnego czasu zaobserwować można spore zainteresowanie polskiej branży alarmowej nowymi normami dotyczącymi systemów alarmowych z serii PN-EN50131. Przyczynia się do tego rosnąca ich popularność w krajach Unii Europejskiej, a także chęć uporządkowania istniejących rozwiązań technicznych.

Przepisy prawa polskiego i europejskiego za zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zobowiązują pracodawców zatrudniających osoby wykonujące prace na wysokości do zapewnienia właściwych środków chroniących pracowników przed upadkiem wysokości. W sytuacji, gdy niemożliwe jest zorganizowanie pracy w taki sposób aby pracownicy znajdowali poza strefą zagrożenia upadkiem z wysokości należy dokonać wyboru najbardziej odpowiedniego sprzętu, który zapewni bezpieczne warunki pracy. Stosuje się przy tym zasadę pierwszeństwa środków ochrony zbiorowej (balustrady i siatki ochronne) nad środkami ochrony osobistej (indywidualny sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości).

Zasady bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych reguluje rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. nr 80, poz. 912). Zgodnie z tym rozporządzeniem urządzenia i instalacje energetyczne powinny być eksploatowane tylko przez upoważnionych pracowników z zachowaniem postanowień określonych w instrukcjach eksploatacji.