Systemy zautomatyzowanego zarządzania budynkiem stają się w Polsce coraz bardziej popularne, szczególnie w biurowcach i obiektach użyteczności publicznej. Ale czy sprawdzają się także w domach prywatnych, które winny być, jak żadne inne budynki, przystosowane do indywidualnych upodobań i przyzwyczajeń właścicieli? Odpowiedzi możemy poszukać na nowym osiedlu w podwarszawskich Markach.

Wybór oprawy

Działek jest 41, po 2,5 tysiąca metrów kwadratowych każda. Położenie: bór sosnowy na obrzeżach podwarszawskich Marek, przy drodze wyjazdowej na Legionowo. Docelowo na każdej działce stanie jednorodzinna, jednopiętrowa willa z garażem o powierzchni 230 - 350 m2. W tej chwili gotowych jest 9 domów. Za całość inwestycji odpowiada firma Volumetric MK Polska. Klienci mogą wybierać spośród pięciu różnych projektów utrzymanych w podobnej stylistyce – nowoczesnej, a jednocześnie odwołującej się do tradycji. Budynkom architektonicznie najbliżej do modernizmu. Osiedle „Nad Brzegiem Czarnej” od początku powstaje z myślą o zrównoważonym wykorzystaniu energii.

– Mieliśmy taki biznesowy pomysł, że mają to być domy przyjazne środowisku i mieszkańcom – opowiada Dominika Dyl, specjalistka ds. projektowania i aranżacji w firmie Volumetric – Stąd z jednej strony obecność technologii proekologicznych (każdy dom standardowo został wyposażony w system rekuperacji) a z drugiej możliwość wykorzystania technologii inteligentnych, ułatwiających życie i oszczędzanie.

Zobaczyć i przekonać się

Na dziewięć ukończonych nad Czarną willi, systemy inteligentne zamontowano już w siedmiu. Decydują sami klienci. Ale w podjęciu tej decyzji z pewnością pomaga im obejrzenie stojącego w Markach domu pokazowego wyposażonego w system inteligentnego sterowania w technologii KNX, wykorzystujący urządzenia sterujące oraz osprzęt ABB.
– Dom pokazowy to bardzo dobry sposób na zaprezentowanie klientowi zalet systemu – mówi Grzegorz Stępniewski z warszawskiej firmy Inteligentny Budynek, która w Markach wykonuje kompleksowo inteligentne instalacje i systemy audio-video.
– Wiem z doświadczenia, a zajmuję się tym prawie 10 lat, że sama hipotetyczna możliwość zamontowania to za mało. Ludzie chcą zobaczyć jak to działa. Łatwiej im podjąć decyzję, kiedy mogą przekonać się o faktycznej funkcjonalności takiej instalacji. Wynik z Marek, prawie 80% zdecydowanych klientów, wyraźnie to pokazuje.

Jedyny w swoim rodzaju

Sterowanie systemem może odbywać się manualnie (za pomocą głównego ściennego panelu dotykowego umieszczonego w centralnym miejscu domu, i dodatkowych sterowników w każdym pomieszczeniu) oraz elektronicznie (kiedy instalacja jest podłączona do internetu, instalacjami domowymi sterować można za pośrednictwem komputera lub telefonu komórkowego). Do najczęściej wykorzystywanych funkcji należą: sterowanie oświetleniem, ogrzewaniem, roletami i systemem alarmowym. Wszystkie można wypróbować w domu pokazowym.
– Nie ma jednego, standardowo działającego systemu, podobnie jak nie ma dwóch ludzi o takich samych zwyczajach – mówi Krzysztof Sasin, kierownik marketingu i sprzedaży EIB/KNX w firmie ABB – Owszem można mówić o zestawie standardowych funkcji, ale zaprogramowanie ich to sprawa bardzo indywidualna.
Najbardziej „widoczną” dla klienta funkcją jest z pewnością sterowanie oświetleniem. System daje możliwość spięcia wszystkich źródeł światła w domu i ustawiania ich na różne stany, w zależności od pory dnia, roku, dnia tygodnia czy nawet nastroju. Użytkownik może zmieniać natężenie światła i liczbę włączonych jego źródeł. W zasadzie nie ma tutaj ograniczeń. Druga ważna funkcja to sterowanie ogrzewaniem – bardzo pomocna przy zrównoważonym, oszczędnym zużyciu energii cieplnej.

Dom można również wyposażyć w funkcję automatycznego zasłaniania i odsłaniania rolet oraz zasłon na elektrycznych karniszach. Zarządzanie systemem alarmowym natomiast pozwala na kontrolę bezpieczeństwa zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz domu. Możliwości jest tutaj naprawdę wiele: telewizja przemysłowa, symulator obecności, gdy właściciele są poza domem (włączanie świateł w pomieszczeniach, zasłanianie zasłon), czujniki ruchu włączające światło na zewnątrz, otwierające okna, gdy temperatura wewnątrz domu jest za wysoka czy czujniki chloroformu (gazu usypiającego, przy pomocy którego coraz częściej dokonuje się kradzieży). W Markach system można także rozszerzyć o funkcję wielostrefowego nagłośnienia (multiroom) i kina domowego. Dzięki połączeniu z centralnym serwerem istnieje możliwość odtwarzania w pomieszczeniach dowolnych stacji radiowych i telewizyjnych, filmów oraz muzyki.

Inwestycja warta przemyślenia

Montaż niewidocznej części instalacji (okablowania), najłatwiej przeprowadzić w momencie, kiedy dom jest na etapie budowy. Decyzja podjęta już po oddaniu obiektu wiąże się z dodatkowymi pracami. Niektórzy klienci z powodu napiętego budżetu decydują się tylko na okablowanie (oznacza to o 40-50% większą ilość kabli), które działa jak instalacja tradycyjna do chwili, gdy zdecydują się przejść na system inteligentny, bez żadnej ingerencji w okablowanie.
– W trakcie budowy willi prezentujemy klientowi możliwości systemu – opowiada Grzegorz Stępniewski. – I po ustaleniu oczekiwań wykonujemy projekt inteligentnej instalacji. Następnie montujemy okablowanie, rozdzielnice automatyki i osprzęt. W przypadku, gdy klient kupił już dom z tradycyjną instalacją, szybko ją modyfikujemy wykorzystując położone już okablowanie.
Koszt instalacji z osprzętem wynosi 5-6% wartości całej inwestycji. To więcej niż w przypadku tradycyjnych rozwiązań, ale taki wydatek warto ponieść z co najmniej trzech powodów.
– Po pierwsze jest to technologia bardzo nowoczesna, dająca ogromne możliwości – opowiada Krzysztof Sasin – Wyobraźmy sobie, że na 150 m2 pojawia się 70 różnych źródeł światła. Gdybyśmy próbowali zrobić coś takiego przy instalacji tradycyjnej, ściany zamiast kafelkami wyłożone byłyby wyłącznikami. Po drugie instalacja zmienia się wraz z użytkownikiem, można ją swobodnie rozbudowywać w trakcie eksploatacji. Wreszcie po trzecie za system płacimy raz i dlatego cena wydaje się wysoka. Warto sobie jednak odpowiedzieć na pytanie – czy gdy kupię osobno system sterowania roletami, sterownik do pieca i ściemniacze do światła to naprawdę będzie ona niższa? To mechanizm psychologiczny, że łatwiej zapłacić kilka mniejszych kwot, niż jedną dużą. Nawet jeżeli wydajemy te same pieniądze.

System wielu doświadczeń

Po przygotowaniu instalacji kolejny krok to integracja systemu. W tym momencie szczególnie ważna jest współpraca na linii klient – integrator - projektant wnętrz. Kluczowe wydaje się prawidłowe rozpoznanie potrzeb przyszłego użytkownika. Często wiąże się to z długimi rozmowami, podczas których ustala się jakie funkcje systemu będą realnie wykorzystywane, a których nie ma potrzeby aktywować.
– Przeważnie każdy klient ma swojego architekta wnętrz, który przygotowuje aranżację – opowiada Grzegorz Stępniewski. – Na jej podstawie my przygotowujemy nasz projekt, który jest sprawą kluczową. Dobrze wykonany to gwarancja, że system będzie mógł być rozbudowywany bezinwazyjnie przez wiele lat. Wiem jakie to ważne. Moja firma współpracuje z niektórymi klientami bardzo długo i oni wciąż coś dodają, uzupełniają. Podam przykład: z jednym klientem podpisaliśmy umowę, gdy jego syn miał 12 lat. Wtedy montując instalację przygotowaliśmy od razu kable pod system wielostrefowego nagłośnienia i gdy na osiemnastkę chłopak dostał w prezencie panel sterujący, po prostu rozszerzyliśmy system o tę funkcję. Teraz może słuchać muzyki do woli. Projekt to zatem podstawa i my bardzo często na etapie jego sporządzania doradzamy architektom, gdzie co powinno się znaleźć i jakie rozwiązania techniczne należy przewidzieć.
Właściwie zaprojektowany system inteligentny to jednak nie tylko wygoda dla użytkownika, to także więcej możliwości w aranżowaniu wnętrz. Domy w Markach posiadają na parterze jedną otwartą przestrzeń, living space, której urządzenie stanowi nie lada wyzwanie. Nigdy nie można do końca przewidzieć jak będą się w niej zachowywali domownicy, dlatego nieoceniona okazuje się tutaj możliwość modyfikowania ustawień systemu.
– Obecność instalacji inteligentnych ma wpływ na architekturę wnętrz – mówi Paweł Wyrzykowski z pracowni Luuq Design Studio, która projektowała wnętrza domu pokazowego w Markach – Głównie w przypadku, gdy znacznie rozbudowana jest instalacja świetlna. Umożliwia swobodne zarządzanie oświetleniem, wprowadzanie zmian w trakcie użytkowania, ogranicza ilość wyłączników. Dodatkowo sam dizajn wyłączników i paneli sterujących jest bardzo atrakcyjny.

– Podczas pierwszych rozmów z przyszłymi klientami widzę iż często mają opaczne rozumienie działania inteligentnej instalacji – opowiada Krzysztof Sasin – Przysłowiowe jest już przygotowywanie kawy przez telefon. Większość ocenia to jako zabawkę, a nie realną potrzebę. A tutaj przecież chodzi o to, żeby instalacja pozwalała modyfikować funkcje budynku w zależności od tego, czego potrzebuje klient. Pamiętam pierwszy system inteligentny, przy zakładaniu którego brałem udział. To była rezydencja z okazałym wejściem. Pragnieniem klienta było, aby to właśnie wejście stanowiło główny punkt sterowania po powrocie do domu. Po 3 miesiącach jednak klient zadzwonił i powiedział, że system nie został dobrze zrobiony. Okazało się, że przeważnie przyjeżdżał samochodem i wchodził do domu od strony garażu. Powiedziałem mu wtedy – to nie wina systemu, tylko tego, że nie sprecyzował pan od początku swoich wymagań. Usiedliśmy do rozmowy, wprowadziliśmy modyfikacje, od tamtej pory minęło 10 lat, a klient jest zadowolony.

– W Polsce systemy inteligentne to ciągle rzecz dosyć nowa i spektakularna – mówi Dominika Dyl – Na ludziach wciąż jeszcze robi wrażenie kiedy w domu, po naciśnięciu jednego przycisku wszystko zmienia się jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Dzisiaj klienci najczęściej pytają o podstawowe funkcje, a więc sterowanie oświetleniem czy ogrzewaniem. To do nich przemawia i wizualnie, i ekonomicznie. Jednak często jest tak, że gdy zaczynają się zagłębiać w możliwości systemu to coraz bardziej go rozbudowują. I dlatego zdecydowaliśmy się na współpracę z ABB, bo daje szeroki wachlarz możliwości zarówno technicznych jak i wzorniczych.
– Z moich obserwacji wynika, że ludzie błędnie odczytują określenie inteligentny budynek – podsumowuje Krzysztof Sasin – Inteligentny to jest właściciel domu i programista. System jest programowalny, nie inteligentny. Ma ułatwiać nam życie, to my jesteśmy jego panami. Pamiętajmy, że dom nie ma nas zniewalać, mamy się w nim czuć komfortowo. Porównałbym to do poduszki – wieczorem tak układam ją sobie pod głową, aby rano wstać wypoczęty.

Monika Komalska

---