Energooszczędne świetlówki kompaktowe

Mimo, że od czasu wynalezienia żarówki przez Edisona jej parametry znacznie się poprawiły, nadal pozostaje nieefektywnym źródłem światła. Tylko ok. 5% energii zamienia na światło, podczas, gdy pozostałe 95% jest zamienione na promieniowanie cieplne i straty przewodzenia. Wycofanie z rynku UE takiego oświetlenia do 2012 roku, ma zredukować emisję dwutlenku węgla do atmosfery a także znacznie wpłynąć na nasze oszczędności.

Wedle szacunków Komisji Europejskiej, modernizacja źródeł światła w całej Unii pozwoliłaby zaoszczędzić 40 TWh, czyli tyle, ile zużywa w ciągu roku cała Rumunia oraz zredukować emisję dwutlenku węgla o ok. 15 mln ton rocznie. Z badań wynika, że procentowy rynek oświetlenia energooszczędnego w Polsce nadal jest mały w stosunku do żarówek tradycyjnych. W przeciętnym polskim domu czy mieszkaniu znajdziemy około 18 - 20 punktów świetlnych. Gospodarstw domowych w Polsce mamy 14 mln, co daje 250 mln zainstalowanych źródeł światła. Nadal 86% źródeł światła w naszych domach stanowią tradycyjne żarówki, a tylko 4% świetlówki kompaktowe i 2% halogeny energooszczędne. Energooszczędne oświetlenie jest ciągle postrzegane jako nowość, dlatego – jak każdej nowej technologii – ich użytkowaniu towarzyszy wiele pytań, a czasami nawet legend i mitów.

Na rynku dostępnych jest wiele alternatyw dla tradycyjnej żarówki, które z powodzeniem i większą oszczędnością je zastępują. Najbardziej popularne są świetlówki kompaktowe, halogeny i lampy LED. Przyjrzyjmy się bliżej tym pierwszym, znanym już od wielu lat ale nadal budzącym wiele kontrowersji świetlówkom kompaktowym.

Świetlówki kompaktowe – to lampy fluorescencyjne o kształcie zapewniającym małe wymiary. Energooszczędne świetlówki kompaktowe to lampy będące bezpośrednim zamiennikiem tradycyjnej żarówki, które mogą być bezpośrednio zamontowane w typowych oprawach oświetleniowych. W porównaniu z żarówkami, świetlówki kompaktowe zużywają pięciokrotnie mniej energii elektrycznej czynnej, a ich średnia trwałość jest kilkakrotnie większa (8-12 lat). Świetlówki dają różne barwy światła, w tym również zbliżoną do wytwarzanej przez tradycyjne żarówki, nowoczesne zapalają się szybko i świecą równomiernie. Pojawienie się świetlówek na rynku w 1980 roku rozpoczęło nową historię w oświetleniu gospodarstw domowych. Okazało się, że oszczędzanie energii elektrycznej może być bardzo proste – świetlówka kompaktowa na identycznym trzonku, co tradycyjna żarówka pozwoliła na ograniczenie zużycia energii i kosztów o 80%! Najnowsza generacja świetlówek kompaktowych pod względem gabarytów niewiele różni się od tradycyjnych żarówek. Są też świetlówki rurowe czy te najbardziej wydajne w kształcie spirali. Każdą żarówkę można zastąpić świetlówką w takim samym rozmiarze i z takim samym gwintem. Energooszczędne świetlówki są dostępne z trzonkiem E27 i E14 i o różnych mocach.

Fot. 1 Świetlówki kompaktowe Philips:
a) przykład energooszczędnej świetlówki kompaktowej o spiralnym kształcie z serii Philips Tornado. Dostępne trzonki E14, E27 i W 40 oraz szeroki zakres mocy (od 5 do 75 W) sprawiają, że lampy te mogą stanowić bezpośredni zamiennik tradycyjnych żarówek – zarówno w aplikacjach konsumenckich, jak i profesjonalnych (hotele, restauracje, sklepy). Dodatkowo produkty Tornado Automatic mają możliwość automatycznego włączania i wyłączania, a Tornado Dimmable przyciemniania.
b) energooszczędna świetlówka kompaktowa PHILIPS GENIE przeznaczona jest do zastosowań we wnętrzach (pomieszczenia użytkowe). Jej główne zalety to: bezpośredni zamiennik lamp żarowych, natychmiastowy, bezmigotliwy zapłon (<1 s), 85% wydajności świetlnej po upływie 1 minuty od załączenia, stabilny strumień świetlny (>90%) w zalecanym zakresie temperatur: od 10°C do 45°C, pewny zapłon w temperaturze równej i wyższej od -20°C
c) PHILIPS SOFTONE - energooszczędna świetlówka kompaktowa w kształcie tradycyjnej lampy żarowej. W zastosowaniach konsumenckich i półprofesjonalnych tworzy przyjemną atmosferę. Cechuje ją: stabilny strumień świetlny (>90%) w zalecanym zakresie temperatur: od 10°C do 45°C, 80% wydajność świetlna po upływie 1 minuty od załączenia, pewny zapłon w temperaturze równej i wyższej od -20°C.

Energooszczędne świetlówki kompaktowe są ciągle postrzegane jako nowość, dlatego – jak każdej nowej technologii – ich użytkowaniu towarzyszy wiele pytań, a czasami nawet legend i mitów. Przeciwnicy świetlówki twierdzą, że posiadają one rtęć. Jest to prawda, lecz są to niewielkie, niezagrażające zdrowiu ilości. Zawarta w nich mała ilość rtęci potrzebna jest do emitowania światła i nie jest ona wydzielana podczas działania świetlówek. Jedna świetlówka zawiera mniej niż 5 mg rtęci. Dla porównania tradycyjny termometr zawiera (w zależności od rozmiarów) od 500 do 3000 mg rtęci, czyli ilość odpowiadającą kilku setkom świetlówek. Ryzyko dla zdrowia mogłyby powstać w przypadku stłuczenia bardzo dużej ilości świetlówek i wystawienia na działanie całej rtęci z ich wnętrza, co jest mało prawdopodobne.

Świetlówki energooszczędne – prawda i mity

Energooszczędne świetlówki kompaktowe są ciągle postrzegane jako nowość, dlatego - jak każdej nowej technologii – ich użytkowaniu towarzyszy wiele pytań, a czasami nawet legend i mitów. Sprawdź swoją wiedzę na ten temat, odpowiadając na poniższe pytania…

Dlaczego świetlówki energooszczędne są droższe od tradycyjnych żarówek?

TO NIEPRAWDA - owszem, cena świetlówki w sklepie jest wyższa niż żarówki, (ponieważ proces ich produkcji jest bardziej skomplikowany), ale zwraca się ona dzięki oszczędnościom kosztów energii. Przykładowo: wymiana 100 W lampy żarowej na energooszczędną 20 W świetlówkę kompaktową może przynieść oszczędności rzędu 300 złotych w okresie eksploatacji! Aby dokładnie wyliczyć oszczędności, jakie daje wymiana żarówek na energooszczędne świetlówki, skorzystaj z kalkulatora na stronie www.philips.com/homelighting (wybierz polską wersję językową, a następnie zakładkę „Oblicz swoje oszczędności”).

Czy to prawda, że energooszczędna świetlówka może działać bez wymieniania nawet 8 lat?

TAK - kompaktowe lampy fluorescencyjne (świetlówki) są do pięciu razy bardziej wydajne niż lampy żarowe. Oznacza to, że potrzebują nawet pięciokrotnie mniej energii do wygenerowania takiej samej ilości światła. Świetlówki produkowane przez firmę Philips działają zazwyczaj nawet osiem lub dziesięć razy dłużej niż lampy żarowe, a co za tym idzie, mogą być rzadziej wymieniane.

Czy lampy energooszczędne dają światło gorszej jakości niż tradycyjne żarówki?

TO NIEPRAWDA – tak było dawniej. Starsze generacje lamp energooszczędnych, jak również wiele dostępnych obecnie świetlówek mało znanych marek, daje nienaturalne światło, charakteryzujące się na przykład szarą, „zimną” poświatą. Nowoczesne świetlówki, produkowane m. in. przez Philips, dają światło, które niemal dorównuje jakością lampom żarowym. Jakość światła jest mierzona tzw. wskaźnikiem oddawania barw (CRI), który określa stopień, w jakim kolory odwzorowane są w swojej naturalnej postaci, czyli jak gdyby padało na nie światło słoneczne. Wskaźnik CRI lampy żarowej wynosi 100 - tyle samo, co energooszczędnych lamp halogenowych, natomiast CRI świetlówek kompaktowych wynosi 85. Do zastosowań, w których wymagany jest wskaźnik CRI powyżej 85, zaleca się stosowanie energooszczędnych lamp halogenowych o CRI wynoszącym 100.

Czy to prawda, że świetlówki kompaktowe zaraz po włączeniu zużywają więcej energii?

NIE – nowoczesne świetlówki nie potrzebują więcej energii na początku działania - od razu zaczynają działać efektywnie.

Czy częste wyłączanie skraca żywotność świetlówek?

TO NIEPRAWDA - obecnie wyłączanie nie ma już prawie żadnego wpływu na czas życia świetlówek kompaktowych. Standardy przyznawania certyfikatu energooszczędności wymagają, aby lampa wytrzymała 3 000 przełączeń w ciągu 8 000 godzin eksploatacji, czyli więcej niż potrzeba w normalnym użytku domowym. Ze względu na oszczędności (zarówno dla środowiska naturalnego, jak i domowego budżetu) – instalowanie energooszczędnych świetlówek ma największy sens tam, gdzie światło pali się długo. Dlatego w przypadku, gdy lampy są często włączane i wyłączane oraz palą się mniej niż godzinę (np. w łazienkach), zalecamy stosowanie energooszczędnych lamp halogenowych lub trwalszych świetlówek (np. Longlife).

Czy to prawda, że energooszczędne lampy kompaktowe zawierają małe ilości rtęci? Czy jest to niebezpieczne dla zdrowia?

ENERGOOSZCZĘDNE ŚWIETLÓWKI ZAWIERAJĄ MAŁE ILOŚCI RTĘCI, ALE SĄ CAŁKOWICIE BEZPIECZNE DLA LUDZI I ŚRODOWISKA. Zawarta w nich mała ilość rtęci potrzebna jest do emitowania światła. Podczas działania świetlówek rtęć nie jest wydzielana. Poza lampami fluorescencyjnymi inne energooszczędne technologie, jak lampy halogenowe, nie wykorzystują rtęci.

Czy stłuczenie świetlówki kompaktowej jest niebezpieczne?

TO BARDZO MAŁO PRAWDOPODOBNE, by stłuczenie świetlówki wpłynęło na Twoje zdrowie. Jedna świetlówka zawiera mniej niż 5 mg rtęci. Dla porównania tradycyjny termometr zawiera (w zależności od rozmiarów) od 500 do 3 000 mg rtęci, czyli ilość odpowiadającą kilku setkom świetlówek! Ryzyko dla zdrowia mogłyby powstać w przypadku stłuczenia bardzo dużej ilości świetlówek i wystawienia na działanie całej rtęci z ich wnętrza. Wywietrzenie oraz odpowiednie sprzątanie zmniejsza takie ryzyko. W przypadku stłuczenia świetlówki należy wywietrzyć pomieszczenie (20-30 minut), pozbierać części (najlepiej w rękawiczkach), a następnie włożyć je do zamykanej plastikowej torebki i wyrzucić do kosza. Lepiej nie używać odkurzacza, ponieważ drobinki mogą pozostać na filtrze.

Czy świetlówki kompaktowe dają efekt stroboskopowy, groźny dla chorych na epilepsję?

NIE - świetlówki kompaktowe emitują światło stałe, niemigoczące i niestroboskopowe. Dzięki elektronice działają na wielkiej częstotliwości 30 - 50 kHz (normalna częstotliwość sieci wynosi zaledwie 50 Hz - czyli cykli na sekundę).

Czy energooszczędne świetlówki zainstalowane w pomieszczeniu mogą zakłócać funkcjonowanie domowego sprzętu audio i wideo?

TO NIEPRAWDA – produkty wysokiej jakości, takie jak świetlówki energooszczędne Philips Energy, spełniają światowe normy i specyfikacje, dlatego nie zakłócają pracy innych urządzeń elektrycznych.

Czy lampy energooszczędne mogą być używane w połączeniu ze specjalnymi włącznikami, np. czujnikami ruchu?

TAK, ALE NALEŻY TO SKONSULTOWAĆ ZE SPECJALISTĄ OD OŚWIETLENIA - wszystkie sprzedawane obecnie energooszczędne świetlówki kompaktowe wykorzystują do swojego działania elektronikę. Specjalne włączniki elektroniczne (takie jak czujniki ruchu czy światła) nie są kompatybilne z elektroniką wewnątrz lampy i mogą ją uszkodzić. Dlatego radzimy używać czujników z włącznikiem mechanicznym lub lamp z wbudowanym dodatkowym rezystorem chroniącym. Do tego typu zastosowań zaleca się używanie produktów Philips EcoClassic30, które są z nimi w pełni kompatybilne.

Czy świetlówki są naprawdę energooszczędne? Ile energii potrzeba na wyprodukowanie świetlówki kompaktowej, a ile – lampy żarowej?

ŚWIETLÓWKI SĄ DUŻO BARDZIEJ WYDAJNE I OSZCZĘDNE W PORÓWNANIU Z ŻARÓWKAMI – wprawdzie produkcja świetlówki kompaktowej wymaga więcej energii niż produkcja żarówki, ale działa ona od 6 do nawet 15 razy dłużej. Tak więc ogólny wpływ jednej energooszczędnej świetlówki kompaktowej na środowisko jest o wiele mniejszy niż lampy żarowej

Padają także pytania – co zrobić ze zużytą świetlówką? Po wyczerpaniu świetlówki energooszczędnej nie należy wyrzucać jej do kosza na śmieci, tylko podobnie jak z bateriami czy innymi urządzeniami elektronicznymi – oddać w sklepie. Wszystkie świetlówki oznaczone są na opakowaniu znakiem przekreślonego kontenera na kółkach, który oznacza, że nie powinno się ich wyrzucać wraz z innymi odpadami komunalnymi. Najprostszym rozwiązaniem jest oddanie zużytej świetlówki do sklepu, w którym ją zakupiliśmy lub miejsca, w którym może zostać zutylizowana. W większości sklepów w Polsce istnieją przeznaczone do tego celu kontenery.

Fot. 2 Świetlówki kompaktowe produkcji OSRAM

Przeciwnicy świetlówek twierdzą także, że częste włączanie i wyłączanie światła skraca ich żywotność. Faktem jest, że instalowanie energooszczędnych świetlówek ma największy sens tam, gdzie światło pali się długo. Dlatego w przypadku, gdy lampy są często włączane i wyłączane oraz palą się mniej niż godzinę (np. w łazienkach), zaleca się stosowanie innych źródeł światła np. energooszczędnych lamp halogenowych. Świetlówki kompaktowe wyposażone w układ przegrzewania elektrod, są praktycznie niewrażliwe na częstość włączeń, jeżeli powtórne włączenie nie następuje wcześniej niż trzy minuty po zgaszeniu (czas stygnięcia elementów elektronicznych lampy). Dobre świetlówki energooszczędne posiadają także certyfikat, który wymaga tego, aby lampa wytrzymała wystarczającą liczbę przełączeń w ciągu swojego okresu eksploatacji . Błędne jest także przekonanie, że w momencie włączania świetlówka pobiera więcej prądu. Nowoczesne świetlówki od razu zaczynają działać efektywnie.

Bogdan Ślęk
Ekspert Związku Producentów Oświetlenia Pol-lighting z firmy Philips Lighting Poland S.A.

Świetlówki kompaktowe jako zamienniki tradycyjnych żarówek są powszechnie stosowane w mieszkaniach, hotelach czy restauracjach. Nowoczesne świetlówki kompaktowe są przede wszystkim znacznie mniejsze i lżejsze, niż starsze generacje tego typu źródeł. Uzyskują również znacznie szybciej pełną wydajność świetlną niż poprzedniczki. Dalej względem szybkości uzyskania pełnego strumienia światła lepsze są żarówki halogenowe i źródła LED.

Dzięki temu jesteśmy w stanie zastąpić tradycyjna żarówkę w praktycznie każdej oprawie. Aktualnie mamy do wyboru zarówno źródła z odkrytym jarznikiem, jak również z jarznikiem ukrytym za bańką rozpraszającą dodatkowo światło wyglądem przypominającym klasyczne żarówki. Umożliwia to ich stosowanie zarówno w oprawach, w których świetlówki są niewidoczne (tu powinniśmy stosować świetlówki z odkrytym jarznikiem), jak również oprawach otwartych, w których widoczne jest źródło światła (świetlówki z dodatkową bańka rozpraszającą światło). Nowoczesne świetlówki dzięki zastosowaniu w nich luminoforów trójpasmowych emitują światło o przyjemnej, ciepłej barwie (2700K) oraz dobrym oddawaniu barw. Łączą zalety standardowych żarówek (pasują do tych samych opraw, tradycyjne żarówki, łatwa obsługa, prosta eksploatacja) z ogromną oszczędnością – zużywają nawet 85% mniej energii, przy tej samej ilości emitowanego światła. Odznaczają się też dłuższą trwałością, działając nawet kilkakrotnie dłużej od tradycyjnych żarówek. Pod względem długości świecenia są lepsze od halogenów, lecz ustępują lampom LED. Opracowano również kilka wersji świetlówek, które mogą być stosowane w obwodach ze ściemniaczami (np. Softone Dimmable, Tornado Dimmable). Tego typu źródła można używać w obwodach ze ściemniaczami. Pod tym względem lepszymi źródłami są żarówki halogenowe, które w tym zastosowaniu są podobnie uniwersalne jak żarówki tradycyjne. Możemy też skorzystać ze źródeł LED, ale w tym przypadku należy podobnie jak w przypadku świetlówek sprawdzić, czy daną wersję lampy można używać ze ściemniaczem. Trzeba również pamiętać, że stosując w domach przełączniki elektroniczne (np. wyłączniki poranne czy czujniki ruchu) nadal nie jest rekomendowane używanie świetlówek kompaktowych. W takich miejscach należy stosować np. źródła halogenowe.

Jak wiemy świetlówki energooszczędne zawierają niewielkie ilości rtęci, pozwalającej uzyskać optymalną konwersję energii w procesie wytwarzania światła. Podczas użytkowania świetlówki nie emitują rtęci, wobec tego są bezpieczne, zarówno dla zdrowia jak i dla środowiska. Przez ostatnie 25 lat producenci lamp opracowali nowoczesne techniki zwiększenia wydajności pracy lampy, ograniczając ilość rtęci. Zawartość rtęci w lampach została ograniczona o ponad 90%. Ilość rtęci w świetlówce podlega regulacjom europejskiej dyrektywy RoHS, która dopuszcza stosowanie niewielkich ilości rtęci (do 5 mg) w świetlówkach kompaktowych. Najlepsze na rynku pod tym względem świetlówki posiadają jedynie 1,4 mg rtęci. Nie wynaleziono dotychczas żadnej innej substancji, która mogłaby zastąpić rtęć przy zachowaniu podobnej wydajności energetycznej. Dlatego w Unii Europejskiej na mocy Dyrektywy we wszystkich krajach członkowskich świetlówki podlegają selektywnej zbiórce w ramach ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Nie wszystkie technologie stosowane w lampach energooszczędnych wymagają zastosowania rtęci. Na przykład alternatywne do żarówek lampy halogenowe, jak również większość lamp LED nie zawierają rtęci.

Monika Pawłowska