Projektowanie oraz tworzenie dokumentacji wykonawczych szaf i rozdzielnic to trudne zadanie, nie koniecznie jednak musimy zmierzać się z nim sami. Dostępne oprogramowania sprawią, że idealnie dopasujemy aparaturę do projektu, a nawet - wyślemy zamówienie bezpośrednio do producenta oraz obliczymy czas montażu i koszt robocizny.

Ręczne wykonywanie projektów rozdzielnic i szaf? Ten sposób odszedł już chyba do lamusa. Ogromna ilość czynników, które musimy wziąć pod uwagę, istotnych parametrów oraz cech, które wykazywać powinny urządzenia sprawia, że planowanie aparatury jest bardzo trudnym i żmudnym zadaniem, jeśli jesteśmy uzbrojeni jedynie w kartkę papieru i ołówek. Projektujący muszą mieć na uwadze także zgodność z normą IEC 61439-1/-2 dotyczącą instalacji niskonapięciowych. Wymaga ona od nich tworzenia szczegółowej dokumentacji technicznej, a od producentów – dokumentacji cech konstrukcyjnych i wydajnościowych. Producenci oferują jednak specjalistyczne programy ułatwiające szybkie i intuicyjne planowanie rozdzielnic.

Eaton – SBC

Na początku tego roku w ofercie firmy Eaton pojawiła się nowa wersja programu do samodzielnej konfiguracji rozdzielnic nn, SBC. Po zalogowaniu się na stronie internetowej można pobrać go bezpłatnie, a licencja nie ma ograniczeń czasowych. Producent wśród zalet oprogramowania na pierwszym miejscu wymienia przede wszystkim łatwy, intuicyjny wybór komponentów. Ustawienie filtrów doboru poszczególnych elementów poprzez odpowiedzi na szereg prostych pytań dotyczących wymiarów, stopnia ochrony IP oraz pożądanego sposobu montażu pozwala na uzyskanie kilku rozwiązań znajdujących zastosowanie w określonych przez projektanta warunkach. Wyniki prezentowane są w formie graficznej. Po wybraniu np. danego typu konstrukcji program da nam podpowiedź na temat kolejnych kroków, jak dobór niezbędnych składników systemu. Do pojedynczych, niewielkich obudów wystarczą standardowe, podstawowe opcje aplikacji. Wchodząc w moduł Dobór Aparatów, wyszukujemy urządzenia w zaproponowanej liście lub sami wpisujemy nazwę albo numer katalogowy. Program proponuje zabudowanie wybranych aparatur w jednej grupie obudów. Na tym etapie, w kolumnie Zasilanie, możliwy jest podział na aparaty zasilające oraz odpływowe, a także określenie liczby tablic licznikowych w danej sekcji. Kolejny moduł ułatwia nam dobór samej rozdzielnicy – jej typu wraz z określeniem rezerwy miejsca na rozbudowę oraz znamionowym prądem mostu szynowego. Na tym etapie aplikacja wygeneruje nam rysunek wraz z propozycją rozmieszczenia poszczególnych aparatów, z uwzględnieniem rezerwy, na płytach i szynach montażowych. Podpowie nam również, że istnieje np. możliwość wyboru mniejszej rozdzielnicy modułowej lub ostrzeże nas, gdy wybrana rozdzielnica jest zbyt mała i należy rozszerzyć ją o kolejną obudowę lub obudowy.

Jeśli natomiast planujemy nieco bardziej skomplikowany projekt rozdzielnicy, po przejściu do modułu Dobór aparatury oraz wybraniu opcji Dodaj stworzymy nową zakładkę, a w niej – kolejną listę aparatów, rozszerzając je także o układ automatyki SZR, kasety licznikowe czy też drobne odpływy. Ponadto, jeśli na tym etapie zaznaczymy opcję Poziomo, będziemy mogli zaplanować montaż wyłączników kompaktowych w układzie poziomym. Automatycznie dodany zostanie pusty przedział kablowy dla podłączenia przewodów, pionowy most dystrybucyjny w polu odpływowym oraz zasugerowane odpowiednie panele montażowe i maskownice. Następnie można wyeksportować widok elewacji czy schematu do plików CAD’owskich *.dxf i graficznych, np. *.jpg, *.pdf. Aktualizacja programu, którą firma Eaton udostępniła tego lata, wprowadziła kolejne, użyteczne opcje oraz nowe aparaty. Możliwe jest teraz także zaprojektowanie zabudowania rozłączników izolacyjnych serii DUMECO, nowych łączników kombinowanych mRB6, nową serię ochronników przepięciowych oraz systemu zasilania gwarantowanego UPS. Bez potrzeby wertowania kolejnych kartek katalogu dobierzemy również różnego rodzaju akcesoria dodatkowe, jak styki pomocnicze, cewki wybijakowe oraz napędy drzwiowe.

Hager – Elcom 5.1

Firma Hager zaproponowała natomiast nowszą wersję programu komputerowego – Elcom 5.1, który wspomaga projektowanie rozdzielnic elektrycznych tegoż producenta. Elcom oraz dodatkowe programy pomocnicze są bezpłatne, łatwo dostępne u doradców technicznych, a warunki ich użytkowania określone są w umowie licencyjnej, wyświetalnej podczas instalacji. Oprócz przygotowania szczegółowego projektu urządzenia według schematów wielokreskowych, jednokreskowych i automatycznych oraz sporządzenia oferty wraz z zestawieniami różnych produktów i specyfikacją produktową program umożliwia również rozrysowanie elewacji rozdzielnicy, obliczenia strat mocy w rozdzielnicy, kalkulację montażową, a także przygotowanie zestawienia aparatów z uwzględnieniem oznaczeń montażowych. Po uruchomieniu aplikacji możemy wybrać, czy projekt przygotowany zostanie w sposób częściowy (z określeniem specyfikacji materiałowej oraz za pomocą automatycznego lub ręcznego doboru rozdzielnicy ze sprawdzeniem warunków cieplnych), czy pełny (gdzie wielo- lub jednokreskowy projekt schematu elektrycznego połączony zostanie z zestawieniem automatycznym aparatów, doborem obudowy, sprawdzeniem strat mocy oraz rozrysowaniem elewacji zaplanowanej rozdzielnicy. Zaprojektowaną rozdzielnicę zwizualizować można w kilku rzutach, jak widok z zamkniętymi drzwiami, bez drzwi, z maskownicami i bez, co pozwoli nam na zrewidowanie poszczególnych, zastosowanych rozwiązań i ewentualne wprowadzenie zmian oraz kolejnych udogodnień. Oprócz znanych, standardowych opcji warto zwrócić uwagę szczególnie na ocenę granicznych przyrostów temperatury w rozdzielnicy, co jest szczególnie ważne w przypadku niskonapięciowych zespołów urządzeń łączeniowych. Możliwe są oczywiście obliczenia ręczne, zachowajmy jednak przy tym maksymalną uwagę. Ewentualne błędy mogą być bowiem przyczyną przestojów produkcyjnych, awarii maszyn czy też chociażby strat czasu pracy. Elcom 5.1 posiada wbudowany algorytm obliczania strat mocy dla aparatów zainstalowanych w obudowie rozdzielnicy zgodny z zaleceniami i wymaganiami normy VDE 0660 część 507 (PN-EN 60439-1). W obliczeniach uwzględniane są również współczynniki korekcyjne, jak posadowienie obudowy (czyli obudowa naścienna, wolnostojąca lub inna), rodzaj przyłączenia kabla oraz zakładana temperatura otoczenia. W najnowszej wersji oprogramowania (Elcom 5.1c) pojawiła się również zakładka Kosztorys zbiorczy, która uwzględnia nie tylko koszty aparatury oraz poszczególnych komponentów danej rozdzielnicy, ale również wszystkie elementy wykorzystane w różnych lokalizacjach danego projektu (rozdzielniach, pomieszczeniach i kanałach). Na płycie instalacyjnej oprogramowania znajduje się poza tym program Cronolog EG003 służący do konfigurowania działania zegarów cyfrowych formy Hager.

Rittal Power Engineering

Power Engineering zakupić można u polskich przedstawicieli firmy Rittal. To, czym wyróżnia się oprogramowanie, jest możliwość wyboru aparatury, obudowy oraz elementów montażowych nie jednego, a wielu producentów. Dzięki temu bez problemu wybierzemy najdogodniejsze oraz odpowiednie rozwiązanie, komponując projekt z dostępnych na rynku komponentów. Użytkownik może w dowolnym czasie uzupełnić dane pola wybranymi produktami. Aplikacja pozwala nawet na wysłanie zamówienia produktów do firmy oraz oszacowanie czasu montażu, a także kosztów robocizny. Nowa wersja 6.0 programu poszerzyła pole jego zastosowań. Wprowadzone opcje umożliwiają teraz konfigurację także przemysłowych systemów 60-milimetrowych szyn zbiorczych w obudowach kompaktowych Rittal, jak również szyn płaskich o wymiarach do 30×10 mm. W dostępnej bazie danych znajdziemy nie tylko szafy kompaktowe AE i CM, ale również szafę z tworzywa sztucznego KS oraz pojedynczą ES 5000. Z łatwością dobierzemy ich elementy wykończeniowe, czyli w zależności od systemu dany rodzaj cokołu, blachy podłogowej i dachowej oraz wariantów drzwi, ale także dodatkowe akcesoria – oświetlenia szaf sterowniczych, ogrzewania i inne warianty zamykania. Poza tym precyzyjnie określono tu złącza dla zewnętrznych urządzeń peryferyjnych. Natomiast uwzględnienie wpływu obudowy i rodzaju ochrony na sposób eksploatacji urządzeń przełączających sprawia, że planowanie rozdzielni niskiego napięcia jest bezpieczniejsze.

Legrand – XL-Pro2

Propozycją firmy Legrand w zakesie oprogramowania służącego do projektowania rozdzielnic niskiego napięcia do 4000 A jest aplikacja XL-Pro2 dostępna nieodpłatnie na stronie WWW lub u przedstawicieli handlowych. Wyróżnia go m.in. intuicyjna obsługa oraz zapewnienie ergonomii pracy projektanta. Wygodny dobór aparatów możliwy jest dzięki dwóm sposobom ich selekcjonowania – z listy urządzeń, sklasyfikowanej według rodzin lub już w trakcie sporządzania schematu elektrycznego instalacji. Struktura drzewa pozwala na przejrzysty podgląd wybranych aparatów i ich wzajemnych połączeń. Przechodząc do modułu Układ swobodnie uporządkujemy wybrane aparaty według obwodów i poziomów, ręcznie lub automatycznie przypisując im oznaczenia. Tu też określimy sposób montażu aparatów mocy – poziomy lub pionowy, wybierzemy przyłączenia do zacisków oraz zadecydujemy o sposobie rozdziału energii. Następnie pogram podpowie nam, na jaką rozdzielnicę warto się zdecydować i skoryguje ewentualne błędy w tym zakresie, powiadamiając, że np. wybrana obudowa jest za mała. Po wyborze typu obudowy oraz określeniu jej podstawowych parametrów poszczególne aparaty zostaną w niej automatycznie rozmieszczone.

Moduł Widok umożliwia nam wizualizację rozdzielnicy, Podliczenie zaś – generuje szczegółowy kosztorys. Następnie projektant będzie mógł wybrać dowolną liczbę spośród 29 zasugerowanych rodzajów dokumentów, które mogą być spersonalizowane i docelowo wydrukowane. Projekt jest też eksportowany do zainstalowanego na komputerze programu AutoCAD (w formacie DXF) oraz Adobe Acrobat (w formacie PDF). Nieodpłatnie, po zarejestrownaiu i zalogowaniu się na stronie internetowej, dostępny jest również program LegrandCAD, część komercyjnego programu CADprofi.

Schneider Electric – Rapsody

Za łatwy w obsłudze uważany jest również program do projektowania rozdzielnic Prisma P Schneider Electric – Rapsody, który zastąpił starszą wersję – Prisma Plus Design. Licencja jest jednorazowa, dostępna bezpłatnie po zarejestrowaniu się na stronie internetowej. Rapsody służy głównie do doboru asortymentu Schenider, jednak użytkownik ma możliwość stworzenia własnej bazy produktów, której nie ma w aplikacji, a którą chciałby wykorzystać przy specyfikacji. Program ma postać okna z sześcioma zakładkami, z których każda odpowiada za inny moduł (każdy moduł obsługuje jeden etap projektowania). Na podstawie listy pożądanych, potrzebnych urządzeń automatycznie rysowany jest projekt jednokreskowy, który następnie możemy dowolnie modyfikować i wyposażać w kolejne produkty, przeciągając je z marginesu na schemat. Aplikacja następnie podpowiada, co jeszcze należy zainstalować oraz, sugeruje sposób zbudowy rozdzielnicy wraz z elementami montażowymi. Na koniec generuje listę materiałów wraz ich cenami oraz określeniem zakresu usług dodatkowych, jak montaż w danym obiekcie czy transport. Aplikacje do programowania rozdzielnic i szaf oraz sporządzania dokumentacji technicznych dzięki swojej intuicyjnej obsłudze sprawią, że przekona się do nich nawet instalator nie mający w tej materii dużego doświadczenia. Podpowiadając rodzaj niezbędnych aparatur oraz automatycznie dobierając odpowiednie parametry, wpłyną na efektywność naszej pracy.

Iwona Bortniczuk

Na podstawie materiałów: Eaton Electric, Hager, Legrand, Schneider Electric, Rittal

---