Charakteryzują się coraz dłuższą żywotnością, wyższym – niż inne źródła światła – współczynnikiem oddawania barw, niewielką awaryjnością. Nie trzeba być prorokiem, aby stwierdzić: liniowe źródła światła LED będą coraz popularniejsze.

Liniowe źródła światła to kilka podstawowych grup produktów. Do pierwszej należą „świetlówki” LED, w których źródłem światła są elementy półprzewodnikowe. Są one zamiennikami rzeczywistych świetlówek, w których wykorzystuje się świecenie luminoforu, czyli fluoroscencję, wywoływaną wyładowaniami elektrycznymi w rurze wypełnionej gazem. Warto jednak zauważyć, że podejście poszczególnych ekspertów do tej gamy produktów różni się, według niektórych marek to najlepszy sposób na racjonalną ekonomicznie modernizację instalacji oświetleniowej, przy wykorzystaniu uprzednio zamontowanych opraw. Zdaniem innych – prowadzący do znacznego pogorszenia parametrów technicznych oraz jakości światła.
Druga grupa to komponenty LED – inaczej moduły LED – do profesjonalnego zastosowania przez producentów opraw. Trzecia to gotowe oprawy oświetleniowe LED ze zintegrowanymi diodami świecącymi.
Niezależnie od wybranego wariantu technologia LED udostępnia energooszczędne, konkurencyjne jakościowo źródła światła, wyróżniające się skutecznością świetlną od 110 lm/W do nawet 170 lm/W, w czym bez wątpliwości „wygrywają” ze świetlówkami T8 czy nawet T5, czyli konwencjonalnymi lampami fluorescencyjnymi.

LED-y vs. tradycyjne świetlówki liniowe

Nowoczesne fluorescencyjne świetlówki liniowe pozwalają już na uzyskanie światła bez zjawiska tętnienia, migotania czy charakterystycznego dla przestarzałych instalacji oświetleniowych buczenia. Nie wydzielają ponadto dużej ilości ciepła oraz występują w odminach o różnych temperaturach barwowych. Są jednak dość zależne od warunków otoczenia, a ich skuteczność spada chociażby wraz ze spadkiem temperatury. Ponadto najczęściej nie możemy liczyć na tak dobre wyniki w zakresie żywotności, jak w przypadku LED-ów. Trwałość lamp LED szacuje się średnio na ok. 50 tys. godzin pracy, choć poszczególni producenci wymieniają wartości przekraczające czas 100 tys. godzin. Pamiętajmy, że zależy ona od warunków pracy, jak i kwestii związanych ze sterowaniem. Aby poprawnie ocenić żywotność, należy zweryfikować, jaki jest spadek emitowanego strumienia świetlnego z upływem czasu.

Dłuższa żywotność liniowych źródeł światła LED wiąże się m.in. z rozwiązaniami pozwalającymi na skuteczne odprowadzanie ciepła. Wewnętrzne elektroniczne układy umożliwiają zasilanie bezpośrednio z sieci prądu przemiennego bez potrzeby wdrażania zewnętrznych modułów zasilania. Aby zmniejszyć awaryjność rozwiązań oraz dodatkowo odciążyć system jeśli chodzi o gromadzenie się ciepła, układ zasilający niejednokrotnie wyprowadzany jest na zewnątrz; dodatkowo stosuje się radiator. Świetlówki liniowe LED mają przewagę nad systemami fluorescencyjnymi, również jeśli chodzi o pobór energii – modernizacja może przynieść oszczędności na eksploatacji sięgające ok. 50%.
W wielu obszarach oświetlenie liniowe LED wydaje się być rozwiązaniem pozbawionym wad. Wciąż jednak koszty inwestycji w oprawy tego typu są stosunkowo wysokie. Z drugiej strony wybór tańszych komponentów niskiej jakości niesie ze sobą ryzyko podwyższonej awaryjności.

Do biura, sklepu i hali magazynowej

Liniowe oświetlenie LED jest w zasadzie uniwersalne, poza wysokimi temperaturami nie ma żadnych przeciwwskazań do wdrożenia technologii półprzewodnikowej (a i w tym przypadku najczęściej wystarczy odpowiednie podejście projektowe). Ma kilka głównych zastosowań – m.in. w obiektach biurowych, sklepach oraz halach magazynowych i produkcyjnych – każde z nich wymaga jednak wdrożenia źródeł światła o innej charakterystyce i właściwościach. Jeden z producentów szacuje, że do 2020 r. oświetlenie LED będzie wykorzystywane w 75% hal magazynowych na całym świecie. Oświetlenie wnętrz w różnych aplikacjach powinno spełniać wymagania normy PN-EN 12464-1. Podczas przebywania we wnętrzach, szczególnie w pracy biurowej istotna jest możliwość osiągnięcia wysokiego poziomu natężenia bez zjawiska olśnienia, czyli uczucia dyskomfortu związanego ze zbyt dużymi dysproporcjami w jaskrawości świata lub odbicia (tzw. olśnienie pośrednie, do którego często dochodzi podczas pracy przy monitorze komputera). Ważną informacją dla użytkownika jest wartość natężenia oświetlenia (min. 500 lx) oraz wskaźnika ograniczenia olśnienia (UGR) – nie powinien przekraczać wartości 19.
W przypadku obiektów komercyjnych, handlowo- usługowych wymagania są podobne. Z kolei w obiektach przemysłowych są one silnie zróżnicowane w zależności od wykonywanych zadań. Czasami wymagania przekraczają poziom 750 lx, czasem wystarczy 300 lx. Wskaźnik UGR w większości przypadków powinien osiągać wartości poniżej 25.

Sterowanie liniowymi źródłami światła LED

Wiele do tematu oświetlenia liniowego LED wnosi możliwość sterowania oprawami. Poszczególne oprawy liniowe – projektowane i produkowane z myślą o wnętrzach biurowych, szkołach, obiektach służby zdrowia, użyteczności publicznej, komercyjnych oraz przemysłowych – coraz częściej są monitorowane i sterowane centralnie, dzięki czemu możliwe jest uzależnienie natężenia światła od czynników zewnętrznych, jak natężenie światła dziennego, warunki atmosferyczne, czy też obecności ludzi w danym pomieszczeniu czy sektorze budynku. Co prawda, systemy sterowania oświetleniem nie są nowością i wdrażano je również w przypadku technologii fluorescencyjnej, jednak dzięki najnowszym rozwiązaniom w technologii LED wdrożenie systemów sterowania, w których wykorzystuje się niezależne jednostki centralne, jest łatwiejsze i bardziej skuteczne niż wcześniej. Wymogiem jest zamontowanie zasilacza dostosowanego do regulacji strumienia światła.

Co nowego na rynku liniowych źródeł światła LED?

Jednocześnie wciąż trwają prace nad poprawą właściwości technicznych liniowych źródeł LED, wprowadza się nowoczesne usprawnienia, powstają coraz doskonalsze lampy, zaskakujące uzyskiwanymi parametrami. Najnowsze dostępne na rynku produkty osiągają wydajność powyżej 150 lm/W (choć na próżno szukać retrofitów z takimi osiągami). W porównaniu do standardowych 100 lm/W (w niektórych przypadkach nieco więcej) dla oświetlenia fluorescencyjnego to świetny wynik – tego rodzaju LED-y docelowo mają bowiem zastąpić konwencjonalne źródła fluorescencyjne. Osiągane światło ma optymalne parametry: wskaźnik oddawania barw CRI > 80, temperatura barwowa 3000-4500 K oraz poziom nasycenia czerwieni R9 > 20. Ponadto nowe diody LED generują mniej ciepła, dzięki czemu są wykonane bez radiatorów – umożliwia to osiągnięcie mniejszych rozmiarów układu, do ich produkcji trzeba poza tym mniejszej ilości materiałów.

Inny z producentów wypuścił zaś na rynek liniowe źródło światła LED pozwalające na wybór jednej z trzech barw światła w zależności od pory dnia czy też nastroju i atmosfery, którą chcemy wykreować: neutralną, czyli dzienną, ciepłą – wieczorową oraz białą – przeznaczoną do pracy. Zmiana barwy światła nie wymaga żadnej manipulacji przy oprawie, dokonujemy jej z poziomu włącznika – wystarczy wyłączenie i od razu ponowne włączenie. System „zapamiętuje” ostatnią nastawę.
Coraz więcej i głośniej mówi się o kosztach energii elektrycznej związanych z z eksploatacją instalacji oświetleniowej – nie tylko z punktu widzenia pojedynczego użytkownika, gospodarstwa domowego czy przedsiębiorstwa, ale z perspektywy globalnej. Z pomocą przychodzi tu sukcesywnie rozwijana i doskonalona technologia LED, szczególnie w przypadku liniowych źródeł światła, chętnie wykorzystywana w obiektach biurowych, użyteczności publicznej, komercyjnych i przemysłowych, czyli sprawdzająca się w różnorodnych warunkach oraz odporna na szereg czynników, a ponadto – umożliwiająca wygenerowanie znacznych oszczędności.

Iwona Bortniczuk
Na podstawie materiałów firm: Philips, Osram, Kanlux, Trilux
Konsultacja merytoryczna: Krzysztof Rajecki, projektant oświetlenia TRILUX Polska