Oprawy oświetleniowe bazujące na źródłach światła LED to już niemalże podstawa w nowoczesnych systemach oświetleniowych. Nic w tym dziwnego, bowiem za takim źródłem światła przemawiają niskie koszty eksploatacyjne przy zachowaniu dobrych parametrów oświetlenia.

Oprawy liniowe

Specjalne oprawy są oferowane pod kątem montażu ściennego. Oprócz tego może być wykorzystana specjalna linka. Obudowa niektórych lamp jest oparta na profilach aluminiowych. Ponadto oferowane są oprawy przeznaczone do sufitów podwieszanych, które montuje się przy pomocy uchwytów. Klosz najczęściej jest zawieszony na spinkach, co zdecydowanie ułatwia ewentualną wymianę źródła światła. Podstawę i zapinki zazwyczaj wytwarza się z tworzywa ABS, a klosz z poliestru (PS). Ważne są uchwyty przeznaczone do montażu oprawy do podłoża przy użyciu dołączonych uchwytów mocujących. Przewód wprowadza się dławikiem uszczelniającym. Specjalne oprawy liniowe są dostępne z myślą o montażu w warunkach przemysłowych. Urządzenia tego typu bardzo często mają I klasą ochronności przy stopniu ochrony IP 65. Współczynnik mocy wynosi z kolei ≥ 0,85. Urządzenie, w zależności od zastosowanego źródła światła, może pracować w temperaturze mieszczącej się pomiędzy -35 a 40°C. Korpus oprawy zazwyczaj jest wykonany z poliwęglanu stabilizowanego UV, a klosz z przezroczystego poliwęglanu stabilizowanego UV. W niektórych modelach klamry zamykające wytwarza się ze stali nierdzewnej. Odbłyśnik najczęściej stanowi ocynkowaną blachę stalową malowaną proszkowo.

Hale, magazyny, przemysł

Oprawy jakie projektuje się z myślą o oświetlaniu hal i magazynów najczęściej mają konstrukcję nadbudowaną oraz obudowę aluminiową z jedno- lub dwuliniowym źródłem światła. Istotną rolę odgrywa przy tym przezroczysta pokrywa ochronna wykonana z materiału, który jest odporny na pękanie. Wewnętrzny odbłyśnik najczęściej jest aluminiowy i ma adapter przeznaczony do mocowania wymiennej pokrywy pryzmatycznej. Takie rozwiązanie gwarantuje optymalną redukcję ciśnienia. Oprawy mogą być podłączone jako instalacje oświetlenia awaryjnego. Nabyć można wersje ze ściemnianiem, z trybem pracy na pół mocy oraz z trybem nocnego oświetlenia czuwającego. Ponadto specjalne oprawy oferowane są do miejsc, gdzie występuje środowisko agresywne – zasady, kwasy, smary, oleje, paliwa itp. W takich rozwiązaniach stopień ochrony osiąga nawet IP 69K. Warto wspomnieć również o oprawach typu floodlight, które mają bardzo wysoki strumień świetlny niejednokrotnie przekraczający 46 tys. lm.

Systemy oświetleniowe przeznaczone do pracy w magazynach powinny spełniać szereg wymagań, bowiem obiekty tego typu bardzo często nie mają dostępu do światła dziennego. Oprócz tego dostępowi do światła dziennego nie sprzyjają wąskie przejścia znajdujące się między regałami przy wysokich konstrukcjach dachowych. Zgodnie z normą PN-EN 12464-1, która zawiera wymagania względem oświetlenia w magazynach średnie natężenie oświetlenia powinno mieścić się pomiędzy 100 lx a 200 lx. Praktyka jednak pokazuje, że poziom ten powinien być nieco wyższy i wynosić 300 lx, po to aby zapewnić bezproblemowe czytanie etykiet i dokumentów magazynowych. Wyższy poziom natężenia oświetlenia jest również ważny w obszarach wjazdów do magazynów celem dobrej widoczności. Oprawy oświetleniowe przeznaczone dla przemysłu muszą spełniać odpowiednie wymagania norm i przepisów z jednoczesnym zachowaniem efektywności energetycznej. Oprawy oświetleniowe ze źródłami LED zapewniają niskie koszty eksploatacyjne a do tego nie pogarszają jakości światła. Jak wiadomo w wielu miejscach jakość oświetlenia ma szczególne znaczenie. Ważne jest przy tym ograniczenie zjawiska oświetlenia oraz poziom wartości natężenia oświetlenia zwłaszcza w obiektach przemysłowych, gdzie wykonywana jest praca ciągła. Istotną rolę odgrywa tutaj ograniczenie zjawiska olśnienia. W obiektach przemysłowych oświetlenie, które spełnia odpowiednie parametry to gwarancja wysokiej jakości produkcji, wydajności pracy a co najważniejsze bezpieczeństwa ludzi. Przekłada się to bowiem na komfort wykonywanej pracy oraz mniejszą liczbę wypadków.

Oprawy do terenów zewnętrznych

W nowoczesnych oprawach, jakie są przeznaczone do oświetlania terenów zewnętrznych łącznie z parkami i ulicami, oprócz właściwości funkcjonalnych stawia się również na walory estetyczne. Ważne jest przy tym uzyskanie wysokiej ochrony przed działaniem czynników zewnętrznych. Z kolei odpowiednio dobrana optyka musi zagwarantować właściwą ilość i rozsył światła. W niektórych systemach oświetleniowych znajdujących zastosowanie chociażby przy drogach głównych, drugorzędnych, lokalnych, a także węzłach drogowych wykorzystuje się oprawy bazujące na precyzyjnej regulacji kierunku wiązki światła. W niektórych miejscach warto zadbać o rozwiązania z tzw. konstrukcjami wandaloodpornymi. Ponadto poszczególne oprawy różnią się między sobą optyką i sposobem mocowania. W standardowym oprawach mocowanie najczęściej wykorzystuje wysięgnik lub można wykorzystać pionowy słup. Płytę, na której mocowany jest osprzęt najczęściej wykonuje się ze stalowej blachy ocynkowanej ogniowo a źródło światła ma dodatkowe zabezpieczenie ze szkła hartowanego. Istotną rolę odgrywają stateczniki z zabezpieczeniem termicznym.

Pozycję światła można regulować. Korpus wraz z płytą mocującą optykę i uchwytem wykonuje się z aluminium odlewanego ciśnieniowo. Odbłyśnik jest zamocowany na aluminiowej ramie. Układy elektryczne instaluje się na płycie montażowej, wykonanej z blachy ocynkowanej ogniowo.Coraz większym uznaniem cieszą się oprawy uliczne z fotowoltaiką. Do dyspozycji użytkownika jest wyświetlacz LCD. W kontrolerze bardzo często przewiduje się wbudowany czujnik zmierzchu. Przydatne jest sterowanie radiowe za pomocą pilota bezprzewodowego. Akumulator lampy z ogniwami fotowoltaicznymi najczęściej stanowi baterię żelową całkowicie uszczelnioną. Specjalna skrzynka na baterie może być zamontowana pod ziemią lub na słupie. Standardowo uwzględnia się słup o wysokości 6 m wykonany ze stali ocynkowanej ogniowo z uchwytem na panel słoneczny i lampę. Typowa uliczna lampa fotowoltaiczna jest w stanie pracować 10 h dziennie przy 6 h pełnej mocy oświetlenia i 4 h w trybie tzw. półmocy oświetlenia. W niektórych instalacjach wykorzystywane są lampy hybrydowe. Chodzi tutaj zwłaszcza o miejsca, gdzie nie ma możliwości poprowadzenia sieci elektroenergetycznej. Lampy tego typu łączą w sobie energię odnawialną wytwarzaną dzięki panelom słonecznym i turbinom wiatrowym. W górnej części latarni umieszczony jest panel fotowoltaiczny oraz turbina wiatrowa a poniżej znajdują się źródła światła

Wybór opraw

Na etapie wyboru odpowiedniej oprawy należy wziąć pod uwagę jednorodność i skuteczność oświetlenia. W praktyce, między innymi, na potrzeby doboru opraw oświetleniowych przyjmuje się klasyfikację obiektów pod względem wysokości. Tym sposobem obiekty wysokie mają do 25 m a wysokość średnich pomieszczeń mieści się pomiędzy 4 a 8 m. Obiekty niskie mają natomiast 2 – 4 m wysokości. Ważna jest odpowiednia ilość źródeł światła tak aby został zapewniony określony poziom natężenia oświetlenia. Pamiętać należy, że czynnik ten przekłada się na zużycie energii elektrycznej. Stąd też na etapie wyboru oprawy przydatne będą diagramy znajdujące się w karcie katalogowej konkretnej oprawy. Konstrukcja oprawy również wpływa na natężenie oświetlenia. Warto podkreślić, że bardzo często zakłada się instalowanie liniowych źródeł światła LED do tradycyjnej oprawy. Jednak zamontowanie nowoczesnych zamienników świetlówek do opraw starego typu bazujących na odbłyśniku może spowodować biegunowy rozsył światła przy niestandardowej równomierności oświetlenia.

Montaż i konserwacja opraw

Montując oprawę trzeba pamiętać aby zastosować takie źródło światła, jakie jest podane przez producenta w dokumentacji technicznej oprawy. Dodatkowo informacje w tym zakresie są podane na tabliczce znamionowej. Jeżeli oprawy mają moduły awaryjne to ważne jest zastosowanie dedykowane pakietu akumulatorów. Ponadto w przypadku systemów awaryjnych zaleca się okresowe sprawdzenie poprawności jego działania. Szczegółowe postępowanie w tym zakresie podaje producent ale najczęściej odbywa się to poprzez odłączenie napięcia sieciowego i wykonanie pomiaru czasu świecenia. W przypadku zbyt krótkiego czasu świecenia awaryjnego konieczne jest sprawdzenie działania poszczególnych obwodów elektrycznych i wymiana akumulatorów. Niektóre oprawy mają specjalny przycisk, który wymusza pracę awaryjną poprzez zasymulowanie zaniku napięcia. Zwalniając przycisk urządzenie powraca do normalnej pracy. Z reguły zaleca się aby po czterech latach od instalacji oprawy oświetleniowej wymienić pakiet akumulatorów.
Wraz z podłączeniem urządzenia sprawdza się zapalenie właściwej diody sygnalizującej obecność napięcia 230 V, zaś inna kontrolka sygnalizuje ładowanie akumulatorów. Warto podkreślić, że pełen test poprawnej pracy oprawy można wykonać po 24 h ładowania pakietu akumulatorów. Chcąc wykonać test odłącza się napięcie w obwodzie podłączenia oprawy, a w momencie zaniku napięcia zasilania oprawa powinna się przełączyć w tryb pracy awaryjnej. W chwili podania napięcia 230 V oprawa powinna kontynuować pracę tak, jak typowa oprawa oświetleniowa.

Damian Żabicki

---