Z instalacjami natynkowymi spotykamy się nie tylko w pomieszczeniach gospodarczych czy obiektach przemysłowych, ale również w budownictwie mieszkalnym czy - tym bardziej - obiektach biurowych i użyteczności publicznej. Sprawdźmy, jakie systemy oferują nam producenci.

Choć w budownictwie mieszkalnym i użyteczności publicznej znacznie częściej stosuje się dyskretne instalacje podtynkowe, schowane przed wzrokiem domowników, nie oznacza to, że systemy natynkowe dedykowane są tylko i wyłącznie obiektom przemysłowym. Układy natynkowe stanowią istotną część wszystkich wykonywanych instalacji elektrycznych. Rozwiązanie stosowane jest w części pomieszczeń użytkowych, jednak przede wszystkim dotyczy części gospodarczej, piwnic, garaży, schowków, pomieszczeń handlowych i usługowych oraz instalacji znajdujących się na zewnątrz budynków. W zależności od potrzeb możemy wybrać rozwiązanie kierując się przede wszystkim kryterium funkcjonalności bądź zastosować takie, dzięki któremu instalacja będzie prowadzona w sposób dyskretny i estetyczny.

Natynkowo?

Przekonując inwestora do danego rozwiązania, posłużmy się jednym, ale kluczowym argumentem. System podtynkowy nie pozwala w zasadzie na żadną ingerencję w instalację bez rozkuwania ścian, w związku z tym może okazać się niepraktyczny, szczególnie, jeśli mamy do czynienia ze środowiskiem wymagającym bądź nie wykluczamy zmian lub rozbudowy systemu w przyszłości. Modernizacja czy naprawa ewentualnej awarii w przypadku instalacji natynkowej jest znacznie prostsza, choć oczywiście zależy to od zastosowanych komponentów systemu. Jak poprowadzić instalację natynkową? Jednym ze sposobów jest wykorzystanie przewodów izolowanych, mocowanych bezpośrednio do powierzchni ściany przy zastosowaniu opasek oraz specjalnych uchwytów. To jednak podstawowa, nie pozostawiająca pola do popisu dla instalatora metoda, często też nie zapewniająca instalacji elektrycznej ochrony na wystarczającym poziomie.

Przewody zabezpieczone

Do dobrych praktyk instalatorów należy zabezpieczenie przewodów – popularnym sposobem natynkowego prowadzenia instalacji jest więc montaż w specjalnych rurkach z tworzywa sztucznego. Decyzje typu „w rurkach czy bez” nie powinny być trudne, tego rodzaju systemy zapewniają bowiem większe bezpieczeństwo instalacji, zmniejszają ryzyko powstawania pożarów i stanowią dodatkową ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi. Rurki proste lub karbowane o gładkiej wewnętrznej powierzchni wraz ze specjalną linką ułatwiają wciąganie oraz wymianę izolowanych przewodów i kabli w instalacjach elektrycznych i telekomunikacyjnych. W zestawie do prowadzenia instalacji znajdziemy np. sztywne rury osłonowe z PVC, złączki elastyczne umożliwiające połączenie dwóch odcinków rury pod dowolnym kątem, puszki natynkowe oraz uchwyty do mocowania rurek na tynku.
Do mocowania wiązek przewodów elektrycznych czy rurek użyjemy opasek kablowych z nylonu o zaokrąglonych brzegach i wyprofilowanej końcówce ułatwiającej zapinanie. Oprócz dużej wytrzymałości termicznej wyróżniają się one również odpornością na działanie promieniowania UV, poza tym mają właściwości samogasnące. Niezbędne będą także wciskane uchwyty umożliwiające szybki montaż poprzez wciśnięcie w wywiercony otwór.

W listwach

Nie możemy zapomnieć o listwach kablowych – rzadziej stosowanych w pomieszczeniach gospodarczych czy garażach, czyli miejscach, w których estetyka wykonania nie stanowi priorytetu, jednak chętnie wdrażanych w pozostałych miejscach w budynku mieszkalnym, tym bardziej w obiekcie użyteczności publicznej, biurze, instytucjach. Na rynku dostępne są listwy kablowe o różnych wysokościach, od ok. 11 do 30 mm, czyli dostosowane do tras kablowych o przeróżnej specyfice, z przegrodami wewnętrznymi lub bez oraz z jedną lub dwiema przegrodami zaprojektowanymi symetrycznie lub asymetrycznie. Do łączenia poszczególnych odcinków służą narożniki wewnętrzne, zewnętrzne i łączniki kątowe. Listwy są wyposażone w ścianki blokujące przewody przed wypadaniem. W pomieszczeniach, w których liczy się także estetyka wykonania oraz wygląd danych rozwiązań, niezwykle często stosuje się listwy i kanały drewnopodobne, które dzięki bogatej gamie barw i faktur można dopasować np. do paneli podłogowych.

Estetyczne kanały kablowe

Oprócz tego przy większej ilości przewodów czy podczas układania głównych tras kablowych i sieci o dużej liczbie punktów elektrycznych i logicznych zastosowanie znajdują większe kanały elektroinstalacyjne. Produkowane są przeważnie z anodyzowanego aluminium lub wytrzymałego PVC. Znajdują zastosowanie głównie w systemach biurowych, w których trzeba liczyć się z potrzebą reorganizacji instalacji w przyszłości oraz łatwego przyłączania kolejnych mediów. W prowadzeniu przewodów pomagają separatory zatrzaskiwane w profilu, porządkujące i oddzielające od siebie poszczególne instalacje, z kolei dodatkowe kąty montowane wewnętrznie zapobiegają nadmiernemu zgięciu kabli (czego skutkiem może być ich uszkodzenie). W pomieszczeniach biurowych dużą popularnością cieszą się również kanały podparapetowe – ulokowanie na tej wysokości sprawia, że dostęp do gniazdek przy stanowiskach roboczych jest łatwiejszy. Wyłączniki oraz gniazda montujemy tu podobnie jak w przypodłogowych, na zatrzask, następnie dosuwamy pokrywę, dyskretnie ukrywając kable. Coraz mniejsza głębokość modułów uzyskiwana przez projektantów sprawia, że kanały można montować również bezpośrednio za włącznikami i gniazdkami oraz w miejscach typu narożniki pomieszczeń o niekoniecznie równych kątach (zaradzą temu ruchome kształtki zewnętrzne).

Na rynku dostępne są również specjalnie zaprojektowane kanały dedykowane do prowadzenia dużych tras kablowych (wysokość do 60 mm) oraz trwałego zabezpieczenia instalacji, także w miejscach, w których liczy się estetyka wykonania. Oprócz kanałów kablowych w kompletnym zestawie znajdziemy też niezbędny osprzęt, m.in. łączniki kątowe, narożniki zewnętrzne, narożniki wewnętrzne, zakończenia oraz łączniki proste. Wyposażenie kanałów w specjalne teowe wsporniki sprawia, że montaż dodatkowego osprzętu, jak np. puszek, przegród czy gniazd nie stanowi problemu. Zwróćmy uwagę na wewnętrzny układ kanałów kablowych, znajdziemy w nich przegrody pozwalające na separację poszczególnych przewodów; oddzielenie jest wskazane szczególnie przy układaniu instalacji o różnych funkcjach, np. elektrycznej i teleinformatycznej. Wśród elementów dodatkowych, ułatwiających projektowanie sieci oraz montaż, można wymienić również trójniki, umożliwiające stosowanie kanałów o mniejszym przekroju (poprzez dołączenie do głównej trasy prostopadle mniejszego kanału). Na popularności zyskują również rozwiązania usprawniające proces montażu instalacji w kanałach kablowych oraz przyspieszenie mocowania gniazd i łączników. Kanały podparapetowe pozwalają na szybki montaż osprzętu za pomocą ramek bezpuszkowych, bezpośrednio w kanale lub na puszkach szybkiego montażu SM.

Kable w oplotach

Bardzo interesującym pod względem designu zagadnieniem są z kolei kable w oplotach, święcące triumfy i bijące kolejne rekordy popularności głównie w technice oświetleniowej i przede wszystkim w nowoczesnych wnętrzach utrzymanych w stylu industrialnym, skandynawskim, ale także w bardziej tradycyjnych wnętrzach rustykalnych. Kabel w kolorowym oplocie bawełnianym lub poliestrowym pozwala na wykorzystanie dotychczas ukrywanego elementu oraz stworzenia z niego atutu.

W wymagających miejscach

Pamiętajmy, że wykonanie instalacji natynkowych jest szczególnie wskazane w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności. W takim przypadku potrzebne są dodatkowe zabezpieczenia – w pomieszczeniach wilgotnych zwiększone jest ryzyko porażenia prądem elektrycznym, wskazany jest więc odpowiedni stopień ochrony instalacji, minimum IP 44. Inną kwestię stanowi zaś zabezpieczenie przed wybuchem w miejscach, w których znajdują się instalacje i urządzenia gazowe lub gdzie gromadzi się pył, zwłaszcza pyły metali lub pył drzewny. Tu liczy się szczelność instalacji - stopień ochrony IP 44 - IP 54 powinien być wystarczający. Należy tak zaplanować i przeprowadzić montaż gniazd, aby zapobiec osadzaniu pyłu na częściach przewodzących. Ponadto zwróćmy uwagę na zagrożenie nagrzewania się elementów instalacji.
Pewne obostrzenia związane są również z montażem elementów natynkowej instalacji elektrycznej w wyjątkowo ciasnym pomieszczeniu, np. komórce gospodarczej o małej powierzchni. W takich lokalizacjach wszystkie urządzenia muszą być zasilane napięciem o poziomie nieprzekraczającym długotrwałego napięcia dotykowego.

Iwona Bortniczuk
Na podstawie materiałów firm: AKS Zielonka, Emiter, Legrand, Hager