Pomieszczenia medyczne podlegają szczególnym obostrzeniom, wynikającym ze specyficznych warunków sanitarnych, jakie w nich panują, a także z powodu zagrożenia życia, w przypadku awarii. Dotyczy to w dużej mierze osprzętu elektrycznego, od poprawności działania którego bardzo często zależy ludzkie zdrowie, a nawet życie.

Pomieszczenia medyczne podzielone są na 3 grupy, według kryteriów przeznaczenia i zagrożeń dla pacjenta.

Instalacja elektryczna w pomieszczeniach medycznych grupy 0 i 1

W pomieszczeniach medycznych grupy 0 nie jest przewidziane stosowanie części aplikacyjnych aparatury elektromedycznej. W tej grupie ewentualna przerwa w zasilaniu nie skutkuje zagrożeniem życia pacjentów. Do grupy 1 pomieszczeń należą takie, w których mogą być stosowane aparatury elektromedyczne zewnętrznie lub wewnętrznie, ale brak zasilania również nie spowoduje zagrożenia życia. Są to m.in. sale chorych, pokoje fizjoterapii i hydroterapii, chirurgia stomatologiczna, czy porodówka. Przeprowadzane w tych pomieszczeniach badania i zabiegi mogą zostać przerwane i dokończone w późniejszym terminie, bez szkody dla pacjenta. Jedynie wydzielone oświetlenie musi być zasilone z bezpiecznego źródła. Jeśli chodzi o środki bezpieczeństwa dla tych pomieszczeń, musi zostać zapewniony odpowiednio wysoki stopień pewności zasilania, a sama instalacja powinna być wystarczająco bezpieczna. Oba te warunki muszą być zrealizowane na najwyższym poziomie, jaki znajduje uzasadnienie ekonomiczne i techniczne. Natomiast najnowsze dostępne rozwiązania techniczne muszą być bezwarunkowo zastosowane w pomieszczeniach grupy 2.

Instalacja elektryczna w pomieszczeniach medycznych grupy 2

Do grupy 2 należą pomieszczenia, w których przewiduje się stosowanie części aplikacyjnych przy zabiegach na sercu, w salach operacyjnych i procedurach medycznych, a zatem takich, w których przerwa w zasilaniu może być przyczyną zagrożenia życia. Pomieszczenia grupy 2 to w szczególności sale operacyjne i miejsca przygotowania pacjenta, sale intensywnej opieki medycznej, porodowe chirurgiczne, sale badań naczyniowych oraz sale endoskopii. Zgodnie z normą IEC 60364-7-710:2002 konieczne jest zastosowanie w tego typu pomieszczeniach sieci IT do obwodów zasilających elektryczny sprzęt medyczny, wspomagający procesy życiowe lub czynności chirurgiczne oraz do innego sprzętu technicznego znajdującego się w otoczeniu pacjenta. Ze względu na to, że sieć IT nie ma połączenia galwanicznego pomiędzy przewodami fazowymi a przewodem ochronnym, w sytuacji, gdy pojawia się pierwsze doziemienie, zasilanie nie jest przerwane przez zadziałanie zabezpieczeń, elektryczny sprzęt medyczny nadal działa poprawnie, a prądy doziemne zredukowane są do bezpiecznych wartości. Aby stworzyć medyczną sieć IT, potrzebny jest transformator medyczny, urządzenie do kontroli stanu izolacji, urządzenie sygnalizacyjno-kontrolne oraz układ samoczynnego załączania rezerwy.

Transformator medyczny

Zgodnie z wytycznymi zawartymi w normie IEC60364-7-710, transformatory medyczne muszą być wyposażone we wzmocnioną izolację. Również ekran, znajdujący się pomiędzy uzwojeniem pierwotnym i wtórnym, podłączony jest do izolowanego zacisku. Moc znamionowa takiego transformatora nie powinna być mniejsza od 0,5 kVA i nie większa od 10 kVA. Zalecane jest stosowanie transformatorów jednofazowych. Warto wiedzieć, że międzyfazowe napięcie wtórne nie może przekraczać 250 V, nawet przy sieci trójfazowej.

Urządzenie do kontroli stanu izolacji

Przekaźnik służący do kontroli stanu izolacji, włączony jest pomiędzy sieć a ziemię. Do jego zadań należy ciągła kontrola rezystancji izolacji, a także sprawdzanie wartości prądu obciążenia i temperatury transformatora. Dodatkowo warto przeprowadzać kontrolę przewodów łączących przyrząd z siecią, przewodem PE, przekaźnikiem prądowym a także sensorami temperatury. Niektóre przekaźniki tego typu prezentują na wyświetlaczu wskazania dotyczące stanów prawidłowej pracy siedzi, a także ostrzeżenia i alarmy. Te ostatnie mogą być także przekazywane poprzez zewnętrzne kasety sygnalizacyjne i panele operatorskie. Przydatną funkcją jest także automatyczne przypominanie o konieczności przeprowadzenia testów i przeglądów serwisowych, a także zapis historii zdarzeń, wiadomości, efektów testów i zmian parametrów.

Urządzenie sygnalizacyjno-kontrolne

Aby personel medyczny miał świadomość stanu instalacji elektrycznej, instaluje się urządzenie sygnalizacyjno-kontrole, które w sposób ciągły przekazuje taką informację. Urządzenie monitoruje i wyświetla informacje z systemu IT, instalacji gazów medycznych, systemu wentylacji i klimatyzacji, oświetlenia pomieszczenia, oświetlenia pola operacyjnego, systemu zasilania UPS i innych systemów różnych producentów. W zależności od wariantu, wyświetlacz może mieć wielkość 7”, 15” lub 24”. Jego szyba wykonana jest ze szkła hartowanego. Jest też łatwy do czyszczenia i dezynfekcji, posiada stopień ochrony IP54.

Układ samoczynnego załączania rezerwy

Jest to układ, o określonym czasie przełączania, którego zadaniem jest zapewnienie automatycznego przełączenia z głównego źródła zasilania na źródło zasilania bezpiecznego. Układ powoduje automatyczne przełączanie na zasilanie rezerwowe w przypadku utraty zasilania w linii podstawowej, preferowanej. Monitoruje napięcia w obu liniach zasilających (wejście) oraz w linii za SZR (wyjście). Dzięki niemu możliwy jest automatyczny powrót do zasilania z linii preferowanej po odzyskaniu napięcia, a także kontrola doziemień na linii za urządzeniem przełączającym (sieć IT).

Damian Żabicki