Puszki instalacyjne zapewniają miejsce, w którym można wygodnie wykonywać bezpieczne i niezawodne połączenia elektryczne poszczególnych obwodów elektrycznych. Produkty tego typu doczekały się wielu odmian konstrukcyjnych i są – albo przynajmniej powiny być – dobierane pod kątem konkretnego zastosowania.

Po pierwsze pod tynkiem i do osprzętu

Podstawym rodzajem puszek instalacyjnych są puszki podtynkowe – zazwyczaj używane z uniwersalną nakładaną pokrywą z elastyczną listwą rozporową. Pewniej zakrywają puszkę pokrywy przykręcaną wkrętami. Do wielomodułowych zestawów osprzętu korzystne jest stosowanie monolitycznych puszek wielokrotnych (2-5 modułów). Do dyspozycji są też zestawy puszek pojedynczych, ale tak ukształtowanych („kominki” boczne – wsuwki), że można je precyzyjnie łączyć w zespoły równoważne monolitycznym puszkom wielokrotnym.

Podobnie jak w instalacjach KNX, ale w ich przypadku uwzględniane są głębsze modele o zwiększonej pojemności. Niektóre wersje zamyka się za pomocą pokrywy. W instalacjach systemów bezpieczeństwa często zastosowanie znajdują pokrywy sygnalizacyjne. Mają one jaskrawą barwę, dzięki czemu można je łatwo zidentyfikować po nałożeniu warstwy tynku.
W zależności od tego, czy potrzebne jast zainstalowanie gniazda wtyczkowego, łącznika do obwodu oświetleniowego czy też tylko połączenia lub rozgałęzienia przewodów, projektuje się, produkuje i stosuje podtynkowe puszki osprzętowe, o czym pisaliśmy wyżej i puszki oraz skrzynki rozgałęźne, do których bywają oferowane pierścienie i listwy łączeniowe.

Oba rodzaje puszek mogą być łączone ze sobą poprzez otwór tunelowy. Jeżeli warstwa tynku okaże się grubsza od przewidywanej, należy zastosować pierścienie wyrównawcze. Istotne jest łatwe odnalezienie puszki po nałożeniu tynku. Dzięki delikatnej szczecince znakującej, umieszczonej na specjalnych pokrywach, widać miejsce położenia puszki po tynkowaniu. Jako zaletę takiego rozwiązania należy wymienić czystość miejsca pracy i jego otoczenia. Wszystkie puszki są ustawione jednakowo dzięki ogranicznikowi głębokości. Zwraca się również uwagę na możliwość wyrównania i montażu na stałe już przed położeniem tynku. Nabyć można również modele przeznaczone do pracy w ujemnych temperaturach. Dzięki zastosowaniu specjalnego tworzywa zyskuje się więc zarówno wytrzymałość, jak i elastyczność w każdych warunkach. Pamiętać należy, że nie wszystkie puszki mogą być używane z tynkami wapiennymi.
Na rynku oferowane są puszki instalacyjne, które na etapie montażu nie wymagają używania gipsu. Jako zalety takiego rozwiązania należy wymienić przede wszystkim oszczędność czasu. Podczas montażu w pierwszej kolejności wykonuje się wstępne wiercenie. Następnie ważny jest otwór o średnicy od 82 do 84 mm oraz jego oszlifowanie diamentowe. Po wydłutowaniu rdzenia otworu można umieścić puszkę za pomocą specjalnego elementu zatrzaskującego. Potem nakłada się tzw. pokrywę sygnałową, dzięki której jest możliwe łatwe zidentyfikowane puszki po nałożeniu warstwy tynku.
Niektóre modele puszek mają listwy gwoździowe, przez co przy montażu jest możliwe używanie gwoździ stalowych.

Puszki natynkowe

W przypadku puszek natynkowych dużą popularnością cieszą się symetryczne modele z samozatrzaskującą pokrywą. Elementy tego typu mogą być instalowane w dowolnej pozycji. Poszczególne wersje puszek różnią się między sobą liczbą wpustów oraz średnicą wprowadzanych kabli. Przydatne rozwiązanie stanowią wpusty elastyczne. Nabyć można również puszki z wpustami zakończonymi gwintem. W niektórych modelach przewidziano wytłoczone osłabienia (fragmenty obudowy o celowo zmniejszonej grubości) pod kable. Dzięki temu otwory można wyciąć nożem lub bezpośrednio przebić kablem za pomocą dostarczonej końcówki wlotowej. Dostępne są także puszki, które sprawdzają się w instalacjach podziemnych. Modele tego typu wyróżnia odpowiednie zabezpieczenie przed wilgocią.
Jako zalety puszek natynkowych należy wymienić szybki montaż, zarówno na ścianie jak i na korytach kablowych. Stąd też istotną rolę odgrywają pewne w działaniu – w monażu i eksploatacji – zewnętrzne elementy mocujące. W niektórych modelach pokrywę można nałożyć bez użycia dodatkowych narzędzi. Do połączenia przewodów używa się szybkozłączek lub zacisków śrubowych. Dostępne na rynku puszki natynkowe różnią się między sobą materiałem wykonania, wymiarami oraz średnicą otworu na przepust kablowy.
Na etapie wyboru puszki istotna jest więc liczba i rodzaj wpustów na przewody, pojemność wnętrza oraz sposób połączenia przewodów i montażu puszki.

Puszki instalacyjne do trudnych warunków eksploatacyjnych

Specjalne puszki oferowne są z myślą o pracy w trudnych warunkach eksploatacyjnych. Np. w przypadku puszek stosowanych na zewnątrz budynku istotną rolę odgrywa odporność na działanie promieniowania UV. Nie bez znaczenia pozostaje zastosowanie materiałów, które są wytrzymałe na działanie wysokiej temperatury i wilgotności powietrza. Szczególne wymagania powinny być uwzględnione w przypadku, gdy instalacja będzie pracowała w atmosferze agresywnej lub zagrożonej wybuchem. Ważny jest stopień ochrony IP z uwzględnieniem II klasy izolacji.
Na rynku dostępne są puszki, które mogą być instalowane pod ziemią lub na zewnątrz pomieszczeń. Warto również wspomnieć o specjalnych masach zwiększających szczelność, a co za tym idzie – bezpieczeństwo połączenia elektrycznego. Rozwiązania tego typu najczęściej znajdują zastosowanie w miejscach narażonych na działanie wilgoci, wstrząsów i wibracji. Aplikowanie substancji odbywa się przy użyciu typowego pistoletu budowlanego. Masa tego typu cechuje się wysokim stopniem ochrony wynoszącym IP 68. Nie mniej istotna pozostaje odpowiednia wytrzymałość na przebicie elektryczne oraz zakres temperatury pracy substancji, mieszczący się pomiędzy -40 a 90°C. Ze względu na to, że masę stosuje się w miejscach narażonych na wilgoć, typowe miejsca użycia stanowią na przykład pompownie wody. Substancja ma konsystencję miękką i elastyczną.
Niekiedy sytuacja wymaga zastosowania puszek bezhalogenowych. W wersji tej nabyć można na przykład puszki odgałęźne. Elementy tego typu łatwo się ze sobą łączy bez konieczności stosowania dodatkowych części odpowiedzialnych za mocowanie. W niektórych modelach przewidziano podwójne ścianki boczne poprawiające sztywność. W obiektach użyteczności publicznej niejednokrotnie uwzględnia się systemy, które mają za zadanie podtrzymywanie funkcji instalacji i urządzeń elektrycznych przez 30 min na potrzeby prowadzenia ewakuacji. W tym czasie powinno więc bez zakłóceń działać oświetlenie awaryjne, a także windy, urządzenia alarmowe oraz wyciągi dymu. Należy zaznaczyć, że w przypadku pożaru nie wolno korzystać z wind, a powinny one być sprowadzone na parter i sprawdzone, czy nie ma w nich osób. Chodzi o uniknięcie uwięzienia kogokolwiek w kabinie, co stanowiłoby dodatkowe zagrożenie z chwilą odcięcia zasilania, o czym z reguły decydują prowadzący akcję ratunkową.
Przez 90 min muszą funkcjonować urządzenia, dzięki którym jest możliwa walka z pożarem. Chodzi na przykład o instalacje do podwyższania ciśnienia wody oraz specjalne windy dla straży pożarnej. Istotną rolę odgrywają zatem puszki instalacyjne pozwalające na spełnianie właśnie tych wymagań.
Przydatne są również puszki z pokrywami sygnalizacyjnymi w kolorze czerwonym, będące nieodzownym elementem obwodów bezpieczeństwa.
Na rynku dostępne są puszki instalacyjne wykonane z blachy ocynkowanej. Dodatkowo ich powierzchnia jest pokryta czerwoną farbą proszkową. Modele tego typu przeznaczone są do połączeń elektrycznych i sygnałowych obwodów przeciwpożarowych. W niektórych modelach przewidziano kostki ceramiczne oraz bezpiecznik przeciążeniowy jednorazowego zadziałania. Istotną rolę odgrywają osobne zaciski do podłączenia linii sygnałowych. Do mocowania typowej puszki instalacyjnej wykorzystuje się dwa otwory. Często przewiduje się również przelotowy prosty sposób prowadzenia linii sygnalizacyjnej.

Puszki do instalacji oświetleniowych

Przewody, które doprowadzają energię elektryczną do ściennych opraw oświetleniowych, powinny kończyć się w ich puszkach przyłączeniowych. Puszki tego typu muszą być wyposażone w przestrzeń na 3 pojedyncze zaciski lub jeden trzybiegunowy łącznik wtykowy. W zależności od modelu wybrać można wersje do przewodów i rur instalacyjnych oraz puszki przeznaczone do zalewania w stropach betonowych (tzw. betonoszczelne).

Puszki ekranowane

Interesujące rozwiązanie, szczególnie w obiektach medycznych, stanowią ekranowane puszki instalacyjne. Dodatkowo przewidziano w nich listwę ochronną. Dzięki powłoce przewodzącej zyskuje się zabezpieczenie chroniące przed zakłóceniami, które byłyby powodowane emisją na zewnątrz lub wnikaniem z zewnątrz promieniowania elektromagnetycznego (tzw. kompatybilność elektromagnetyczna – EMC). Z tej grupy produktów nabyć można puszki przeznaczone do montażu podtynkowego i szkieletowego oraz osprzętowo-rozgałęźne. Odpowiednio wykonane są również pokrywy instalacyjnych puszek ekranowanych. Przewidziano w nich bowiem przewód do połączenia elektrycznego z obwodem odprowadzającym zakłócenie. W razie potrzeby zastosować można wersje ogniotrwałe. W przemysłowych instalacjach z pewnością przydatne są skrzynki łączeniowe. W zależności od modelu montaż może być podtynkowy, do konstrukcji szkieletowej lub za pomocą szyny DIN.

Damian Żabicki

---