Zadaniem oświetlenia architektonicznego jest odpowiednia aranżacja światłem wnętrz budynków i kreowanie wrażeń świetlnych na dużych powierzchniach zewnętrznych. Budowanie wyjątkowej atmosfery wokół zabytków architektury, budynków przeznaczonych na cele mieszkaniowe, obiektów użyteczności publicznej i innych elementów naszego otoczenia stanowi prawdziwe wyzwanie dla twórców instalacji świetlnych. Współczesna technika oświetleniowa daje szerokie spektrum możliwości, dzięki którym światło staje się istotnym tematem w niemal każdym projekcie. Odpowiednio dobrany rodzaj oprawy oświetleniowej lub źródła światła pozwalają wydobyć piękno z przestrzeni oraz akcentując detale architektoniczne przyciągnąć uwagę obserwatora.
Nowoczesne źródła światła zapewniają dużą sprawność luminancji i maksymalną stabilność barw, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiego poziomu energooszczędności i trwałości. Natomiast oprawy, siłą rzeczy najbardziej narażone na działanie czynników niszczących, ewoluują w kierunku odpornych na warunki atmosferyczne i mechaniczne uszkodzenia rozwiązań sprawdzających się w często trudnych warunkach eksploatacji. Dzięki rozwojowi technologii, postępująca miniaturyzacja urządzeń pozwala na tworzenie coraz bardziej dyskretnych instalacji, których elementy są niemal niewidoczne w otoczeniu. Aktualnie dostępna na rynku oferta handlowa z bogatym asortymentem innowacyjnych propozycji daje projektantom szansę realizacji zróżnicowanych koncepcji, również tych o spektakularnym charakterze.
Nową jakość do oświetlenia architektonicznego wprowadziła innowacyjna technologia półprzewodnikowych diod LED. Jej bardzo dynamiczny rozwój i zupełnie nowe, nieograniczone możliwości sterowania i kształtowania przestrzeni dzięki różnorodnym efektom sprawiają, iż jest coraz chętniej wykorzystywana w konstruowaniu różnego rodzaju rozwiązań oświetleniowych. Technologia LED dostarcza konstruktorom szerokie pole do tworzenia opraw stwarzających możliwości nie tylko poprawnej emisji światła, ale również wydobycia z przestrzeni, charakteru i klimatu, jakie zawiera każde wnętrze lub budowla.
Do jej podstawowych zalet należy energooszczędność, która doskonale wpisuje się w proekologiczne trendy rynkowe i ustawiczne poszukiwanie przez odbiorców oszczędności. W porównaniu z tradycyjnymi żarówkami, źródła LED zużywają około 85% mniej energii elektrycznej, a co za tym idzie mają znaczący wpływ na redukcję wydatków związanych z opłatami za energię. Swoją popularność, innowacyjna technologia zdobyła również dzięki innym właściwościom, do których zaliczamy m.in.: najwyższa ze wszystkich dotychczas oferowanych źródeł światła trwałość, którą szacuje się co najmniej na około 40-50 tys. godzin, brak zawartości rtęci, niewielkie rozmiary, duża sprawność luminancji, szeroka paleta możliwych do uzyskania barw światła, bezpieczeństwo użytkowania (nie wytwarzają promieniowania nadfioletowego UV i podczerwonego IR).
Najczęściej dziś stosowany typ diody LED do montażu powierzchniowego (Surface- -Mounted-Devices) zapewnia wysoką wydajność świetlną, brak konieczności stosowania soczewek, łatwość montażu, możliwość odprowadzania wytwarzanego podczas świecenia ciepła oraz szeroki kąt świecenia (do 120°). Jednak w ofercie producentów pojawiają się coraz bardziej zaawansowane konstrukcje diod LED, pozwalające na efektywne wykorzystanie w oświetleniu architektonicznym. Konstrukcja Chips-On-Board (COB) stanowi panel chipów, w którym każdy pojedynczy chip został wyposażony w reflektor pozwalający zwiększyć ilość emitowanego światła. Wysoka skuteczność świetlna i szeroki kąt emisji światła (120 stopni), a także dodatkowa zaleta w postaci kierunkowej emisji światła zapewniająca iż cały strumień świetlny jest kierowany bezpośrednio na oświetlaną powierzchnię. Źródła światła LED COB, cechuje wysoka niezawodność, duża odporność na wahania napięcia i prąd udarowy, a także jednolita temperatura barwowa i w pełni płynne światło. Kolejną technologią, której możliwości są testowane przez projektantów w oświetleniu architektonicznym jest dioda elektroluminescencyjna wytwarzana z warstwą organiczną OLED (Organic Light-Emitting Diode). Jej podstawową zaletą jest to, że w procesie produkcji materiał organiczny może być naniesiony na odpowiednio lekkie i elastyczne podłoże. Wykonane w tej technologii ultra cienkie panele można montować np. na ścianie, oknach, słupach ogłoszeniowych oraz kontrolować dotykiem, gdyż nie nagrzewają się podczas świecenia. Istotną wadą hamującą rozwój technologii jest bardzo mała żywotność – wynosi tylko ok. 10 tys. godzin.
Istotnym elementem w architekturze oświetleniowej są efekty jakie możemy uzyskać dzięki kątom rozsyłu opraw. Decyzja o wąskim lub szerokim rozsyle światła jest ściśle związana z koncepcją ogólnego lub zróżnicowanego oświetlenia. Oprawy oświetleniowe z kątem wiązki światła mniejszym niż 20° znane są jako reflektory punktowe, a te powyżej 20° nazywane są reflektorami iluminacyjnymi. Budowle o znacznych gabarytach, obserwowane z dużej odległości są często oświetlane metodą zalewową wykorzystującą do tego celu stosunkowo niewielką ilość opraw dużej mocy z szerokim kątem rozsyłu. Eksponowana jest przede wszystkim bryła jako całość. W obiektach stosunkowo niewielkich, zwłaszcza obserwowanych z bliska, lepiej sprawdzi się metoda punktowa. Wykorzystuje ona większą ilość opraw ze źródłami małej mocy, charakteryzujących się niewielkim kątem rozsyłu i umożliwia podkreślenie istotnych detali architektonicznych. Oferowane przez producentów oprawy o różnym kącie rozsyłu umożliwiają dostosowanie iluminacji do specyfiki konkretnego obiektu. Choć pożądane rezultaty daje często stosowanie obu metod równocześnie. Różnorodność form i stosowanych źródeł światła w asortymencie dedykowanym przestrzeni architektonicznej pozwala na dopasowanie efektów wizualnych do każdego projektu.
Oprawy wykorzystywane w oświetleniu architektonicznym wymagają szczególnych parametrów technicznych, uwzględniających szereg czynników. Konstruktorzy poszukują rozwiązań, które zapewnią odbiorcom długotrwałą eksploatację w trudnych warunkach atmosferycznych oraz miejscach narażonych na akty wandalizmu. Biorąc pod uwagę specyfikę montażu opraw, często umieszczanych w eksponowanych na warunki atmosferyczne miejscach, producenci proponują odporne konstrukcje sprawdzające się w skrajnie niskich i wysokich temperaturach. Nie brakuje produktów o podwyższonym stopniu szczelności, który umożliwia zastosowanie w miejscach o wysokiej wilgotności, tudzież zapyleniu. Nowoczesne oprawy są również odporne na działanie promieni UV. Natomiast odpowiedzią na potrzeby administratorów obiektów, którzy muszą zmagać się z coraz bardziej wymyślnymi sposobami niszczycielskiej działalności wandali jest oferta opraw oświetleniowych, w których zastosowano jeszcze bardziej wytrzymałe na uderzenia materiały oraz wprowadzono dodatkowe zabezpieczenia przed nieuprawnionym otwarciem. Coraz więcej niestandardowych rozwiązań oferują producenci także w zakresie montażu. Oprawy mogą być m.in. instalowane bezpośrednio na ścianie, przytwierdzone do pionowej powierzchni przy pomocy regulowanego uchwytu czy też montowane w gruncie.
Myśląc o oświetleniu nie sposób pominąć pewnej niedogodności, wynikającej z uporczywie „tykającego” licznika energii, którego wskazania po zakończeniu okresu rozliczeniowego potrafią spędzić sen z powiek każdemu właścicielowi i administratorowi budynku.
W kwestii sposobów włączania i regulowania natężenia światła nowoczesne rozwiązania powoli odchodzą od popularnych czujników ruchu na rzecz systemów sterowania z sensorami natężenia. W kręgu zainteresowania klientów coraz częściej znajdują się innowacyjne czujniki rozpoznające parametry naturalnego światła i dostosowujące do nich natężenie oświetlenia. Im jaśniej jest na zewnętrz, tym słabszy strumień emitują oprawy. Jest to kolejny przykład poszukiwania przez producentów rozwiązań pozwalających obniżyć koszty eksploatacji sztucznego oświetlenia. W zaawansowanych systemach sterujących, iluminacja obiektów może również zmieniać się automatycznie według zaprogramowanych scenariuszy lub może być zmieniana manualnie przy pomocy sieci GSM oraz Wi-Fi.
Artykuł na podstawie materiałów firmy Kanlux, LUG Light Factory, Osram