Rys. 1.Definicji oświetlenia ewakuacyjnego i awaryjnego nie będziemy szerzej rozwijać (PN- EN1838:2005). Zwracamy jednak uwagę, że nie będziemy się zajmowali awaryjnym oświetleniem zapasowym, a jedynie oświetleniem ewakuacyjnym, które choć nie wyczerpuje tego pojęcia w całości, także może być nazywane oświetleniem awaryjnym. Ponieważ skoncentrujemy się tylko na rozwiązaniach, które najlepiej sprawdzają się w obiektach mało i średnio kubaturowych nie przedstawimy systemów centralnego monitoringu i zasilania, dedykowanych najczęściej dużym budynkom, wymagających ponad kilkuset opraw oświetlenia awaryjnego. Pierwsze pytanie, na które powinniśmy sobie odpowiedzieć, brzmi: jak rozplanować oświetlenie ewakuacyjne?
Znajdujemy punkty krytyczne obiektu w których norma wymaga umieszczenia oprawy ewakuacyjnej. Najważniejsze z nich zostały przedstawione na ilustracjach (rys. 1). Oprócz powyższych oświetlone powinny być: miejsca na zewnątrz i w pobliżu każdego wyjścia końcowego, klatki schodowe, windy, parkingi podziemne, pomieszczenia kontrolne budynku a nawet toalety i inne pomieszczenia sanitarne powyżej 8 m2.
Rys. 2.Badamy fotometryczne wymagania dróg ewakuacyjnych i powierzchni otwartych (rys. 2). Nie zapominajmy, że w każdym pomieszczeniu powinny być minimum 2 oprawy.
Mając wyznaczone drogi ewakuacji oraz określone wymiary powierzchni otwartych i dróg ewakuacji, możemy przystąpić do szukania najlepszych dla nas rozwiązań. W pierwszej kolejności powinniśmy skontrolować oferowane nam produkty pod względem formalnym.
Rys. 3.
Rys. 4.Sprawdzamy czy oprawa posiada dopuszczenie CNBOP. W związku z nowelizacją Rozporządzenia w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania z 27 kwietnia 2010 roku (Dz.U. nr 85, poz. 553) został wprowadzony obowiązek uzyskania dopuszczenia do użytkowania znaków bezpieczeństwa (ewakuacja) oraz opraw oświetleniowych do oświetlenia awaryjnego, wydanego przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej. Lista wydanych dopuszczeń jest dostępna pod adresem www.cnbop.pl
Upewniamy się, że znaki ewakuacyjne na oprawach kierunkowych mają właściwe wymiary. Czynność ta, z pozoru nieistotna, w zalewie tanich produktów zagranicznych może okazać się koniecznością.
Kształt znaków ewakuacyjnych to wyłącznie kwadrat (o boku: 100, 125, 150, 200 i 350 mm) lub prostokąt (o wymiarze krótszego boku: 100, 125, 150, 200 i 350 mm oraz stosunku boków 1:2 i 1:3). Ich kolory to RAL6032 – zielony kolor bezpieczeństwa oraz RAL9003 – kontrastowy biały.
Rys. 5.Luminancja każdej części barwnej znaku bezpieczeństwa powinna wynosić co najmniej 2 cd/m2 we wszystkich kierunkach widzenia mających znaczenie dla bezpieczeństwa.
Kiedy sprawdziliśmy to, co najłatwiej było sprawdzić i przeprowadziliśmy wstępną selekcję, przyjrzyjmy się dostępnym oprawom jeszcze uważniej. Tym razem od strony praktycznej.
Upewniamy się że oprawy oświetlenia awaryjnego będą spełniały wymagania norm co do funkcjonalności takich jak:
Rys. 6.W ofercie na obiekty nisko- i średniokubaturowe przeważają dwa typy opraw ewakuacyjnych, tj. wyposażone w przycisk testu, będące najpowszechniej stosowanym typem oświetlenia awaryjnego oraz oprawy przeprowadzające automatyczne testy dzięki układowi mikroprocesorowemu.
Jest to niewątpliwie tanie rozwiązanie i na tym niestety kończą się jego zalety. Przede wszystkim mało kto pamięta o obowiązku comiesięcznego testowania sprawności oprawy, a coroczne badanie czasu świecenia każdej oprawy może wymagać nawet kilku dni roboczych. W sytuacji, gdy obiekt jest zbyt mały, by zastosować zintegrowany system nadzoru opraw oświetlenia awaryjnego (zbyt wysoki koszt) najlepszym rozwiązaniem są zdecydowanie oprawy z indywidualnym zasilaniem i samo testującym się modułem (na rynku funkcjonuje jako oprawy z autotestem - AT). Oprawy z AT mają zwykle dwie diody. Zielona dioda informuje nas o tym, że akumulator ma ładowanie, a czerwona może załączyć się po wykonanym teście w przypadku usterki jednego z badanych elementów, tj. źródła światła, elektroniki bądź akumulatora. Jest to na tyle widoczne, że na pewno zwróci naszą uwagę, jeśli kolor diody się zmieni. Wszystkie testy są wykonywane automatycznie. Można więc powiedzieć, że to rozwiązanie: kup, zainstaluj i zapomnij.
Oprócz tego oprawy z AT mają mikroprocesory, które regulują prąd ładowania co chroni akumulatory przed uszkodzeniem. Oznacza to że nawet przy 20% różnicy w cenie w stosunku do opraw z przyciskiem „TEST” rozwiązanie to jest tylko pozornie mniej opłacalne ekonomicznie. Wymiana akumulatorów to często koszt aż 30% wartości oprawy. Warto przy tym pamiętać o rozwiązaniach LED, które są coraz częściej stosowane w oprawach kierunkowych.
Rys. 7.Dobieramy właściwe oprawy doświetlające, mając na uwadze powierzchnie otwarte i drogi ewakuacji których wymiary ustaliliśmy podczas kroku drugiego.
Ważnym zagadnieniem, które rozwinęło się w ciągu ostatnich kilku lat jest szybki rozwój opraw doświetlających tak drogi ewakuacji jak i powierzchnie otwarte wyposażonych w POWER LED. Dzięki temu rozwiązaniu, coraz częściej rezygnuje się ze stosowania modułów awaryjnych, które służyły zamianie zwykłych opraw w oświetlenie ewakuacyjne. Takie rozwiązanie powodowało konieczność ingerencji w oprawę, a podczas eksploatacji częstsze wymiany źródeł światła.
Korzyści wynikające ze stosowania wydzielonych opraw POWER LED to:
Artykuł opracowany na podstawie „Wytycznych projektowych” wydanych przez firmą HYBRYD Sp. z o.o.